Abstract:
این پژوهش با رویکرد توصیفی، تحلیلی و بررسی اسنادی، به تحلیل مؤلفه‌های ساختار جمعیتی و متغیرهای مؤثر بر تغییرات جمعیتی کشور و چشم‌انداز پیش روی در افق 1430 می‌پردازد. به طور عمده دو مؤلفه مهم «ترکیب» و «حرکت» جمعیت، برای تغییرات جمعیتی وجود دارد که برای هر یک، شاخصه‌هایی مطرح هست؛ شاخصه‌های ترکیب جمعیتی، توزیع و تراکم ناهمگون جمعیت، ساخت سنی و جنسی، هویت قومی و نژادی و شاخصه‌های حرکت جمعیتی، باروری، رشد جمعیت، سالخوردگی، مهاجرت، شهرنشینی، زناشویی و کاهش ازدواج و افزایش طلاق می‌باشد. به نظر می‌رسد با تداوم وضعیت موجود جمعیت، در افق 1430 باید شاهد رشد منفی جمعیت باشیم. یافته‌های پژوهش حاکی از این است که از میان چهار سناریوی «رشد حداکثری»، «ثبات باروری»، «کاهش باروری با شیب ملایم» و «کاهش شدید باروری»، دو سناریوی نخست برای جمعیت کشور امکان تحقق ندارد. تحقق دو سناریوی سوم و چهارم نیز محتمل الوقوع هستند؛ البته به شرط تلاش جدی و مستمر مسئولان و متولیان فرهنگی کشور برای موانع‌زدایی از مشکلات مربوط به ازدواج جوانان و تشکیل به هنگام خانواده برای آنان. با عنایت به عوامل شتاب‌زای بحران جمعیتی، و آمارهای غیررسمی کاهش شدید جمعیت به کمتر از 1 درصد، بسیار زودتر از افق 1430 رشد جمعیت کشور منفی خواهد شد.
This article presents a descriptive, analytical, and documentary analysis of the demographic structure components and variables affecting demographic changes in Iran, with a focus on the outlook for the horizon of 1430. The study identifies two critical components of population composition and movement, for each of which there are important indicators. Population composition indicators include the heterogeneous distribution and density of the population, age and gender structure, ethnic and racial identity, while population movement indicators include fertility, population growth, aging, migration, urbanization, and marriage and divorce rates. The study suggests that if the current population trends continue, Iran will experience negative population growth by 1430. The research identifies four possible scenarios for Iran's population growth, including maximum growth, fertility stability, fertility reduction with a mild slope, and severe fertility reduction. The first two scenarios are deemed unlikely, while the third and fourth scenarios are more probable if cultural guardians and officials work to remove obstacles related to the marriage of young people and encourage the timely formation of families. The study highlights the accelerating factors of the population crisis and the unofficial statistics that suggest a drastic reduction in the population to less than 1%. The research concludes that Iran's population growth will be negative much earlier than the horizon of 1430. This study is significant as it provides insights into Iran's demographic changes and the outlook ahead, which can inform policymakers and stakeholders in developing strategies to address population-related challenges.
Machine summary:
یكی از دلائل این تغییر و تحولات جمعیتی در كشور در فواصل زمانی سرشماری سال‌های 1335-1395، به ویژه افزایش جمعیت در سن فعالیت و افزایش سن سالمندی، افزایش و بهبود سطح بهداشت عمومی و تغییرات اساسی در نگرش و سبک زندگی افراد، همزمان با كاهش میزان موالید، شاخص امیدزندگی در بدو تولد بوده است.
در صورت تداوم وضعیت موجود و نبود اهتمام به رویكرد جدید افزایش جمعیتی كشور، ساختار جمعیت كشور از سال 1430، برای اولین مرتبه ممكن است رشد منفی را تجربه كند و این به منزله سقوط آزاد جمعیت است.
در صورت تحقق این سیاست‌ها - هر چند با گذشت یک دهه از ابلاغ آن، هیچ اتفاق خاصی روی نداده است- می‌توان امیدوارد بود كه سناریوی خوش‌بینانه و بهاری محقق شده و دورنمای مطلوب جمعیت در این عرصه محقق شود و پیش‌بینی مركز آمار ایران بر مبنای سرشماری 1395 و در بالاترین سطح، یعنی 5/112 میلیون نفر جمعیت كشور در افق 1430 برسد (صالح اصفهانی، 1397، ص 21).
در این سناریو کاهش باروری با شیب ملایم به میزان ۹۵/۱ فرزند در نظر گرفته كه بر اساس آن، جمعیت ایران در سال ۱۴۰۰، ۹/۸۴ میلیون نفر می‌باشد.
البته بر اساس آخرین گزارش مركز آمار، میانگین نرخ رشد جمعیت در سال‌های 95- 1390، برابر با 24/1، بعد خانوار 3/3 درصد و امیدزندگی در بدو تولد (مردان)، 1/72 سال و زنان 6/74 سال بوده است (https://www.
(
, 
, 
)
