Abstract:
در یک دستهبندی عمده سه دیدگاه مخالف درباره مسئله روششناسی ملاصدرا وجود دارد. این دیدگاهها عبارتاند از: یک) توتولوژیک یا حشوگویی در بیان؛ دو) التقاط روش تفکرگرایی مشایی، شهود اشراقی و کلامی؛ سه) توصیف دیدگاه و نظرات مخالف توسط ملاصدرا؛ در حالی که به نظر میرسد ملاصدرا دارای روش چهارمی به نام «سلسلهمراتبی» است. سلسلهمراتبیبودن روش ملاصدرا متأثر از بحث تشکیک است که مبنای معرفتشناختی و وجودشناختی اوست. غرض از سلسلهمراتبیبودن روش ملاصدرا این است که او در تبیین و توضیح مباحث فلسفی مراحل و مراتبی را طی میکند. ابتدا دیدگاه مخالف را توصیف میکند، سپس در مرحله بعد نادرستبودن آن را با بیان مقدماتی منطقی یا صورتبرهانهایی قیاسی و استدلالی با استناد به برخی مبانی بدیهی و اولی (ابطال تسلسل، دور، ترجیح بلامرجح و...) یا حتی با فرضگرفتن استدلالهای پیشین فلاسفۀ مخالف، نظرات آنها را رد میکند و سپس به طرح مسئله و تبیین آرای خویش میپردازد. بنابراین ملاصدرا در بیان مباحث فلسفی، ضمن درنظرداشتن دو جنبه بیرونی و درونی دارای یک سیر حرکتی ویژه است. این پژوهش ضمن شرح و نقد سه دیدگاه ذکرشده، به تبیین روش چهارم میپردازد و آن را به روششناسی آخوند در مباحث الهیات بالمعنی الاخص هم سرایت میدهد
In a major categorization, there are three different views on Mulla Sadra's methodology; it has been taken as 1) tautology; 2) an Eclecticism of the peripatetics, intuition and theology, and 3) a description of the various views and opinions. While Mulla Sadra seems to have a fourth method called "hierarchy". The hierarchy of Mulla Sadra's method is influenced by the discussion of skepticism, which is his epistemological and ontological basis. The property of Mulla Sadra, using such hierarchic method, goes through stages and hierarchies in explaining philosophical issues. First, he describes an opposite view and, then, criticises it and finally explains his own views. Therefore, Mulla Sadra has a special movement in expressing philosophical issues, while considering both external and internal aspects. This study, while describing and criticizing the three mentioned views, explains the fourth method and spreads it to Sadra's methodology in theology in a special sense.
Machine summary:
ملاصدرا مانند ديگـر فلاسـفه در ارائـه ، ارزيـابي و جمـع بنـدي نظريـه هـا و استدلال هاي خود داراي روشي خاص است ؛ ضـمن اينکـه ملاصـدرا بـا تـدوين روش صدرايي با نام حکمت متعاليه و استفاده از روش شهودي در تبيـين مبـاني فلسفي و عقلاني، در بيان مباحث فلسفي خويش هم داراي روشي متفاوت است .
ايده و نگاه سلسله مراتبي و چندروشيبودن در مقام نقد و بيان مباحث الهيات به معناي اخص و برهـان صـديقين توسـط ملاصـدرا، در مقـالات مشـابه ديـده نميشود و اين مقاله به اثبات و بررسي روش شناسي ملاصدرا در برهان صديقين پرداخته است و به دنبال تثبيـت روش سلسـله مراتبـيبـودن ملاصـدرا در تبيـين مباحث الهياتي است .
(236 /6 :1981 به نظر ميرسد علت اين ادعـا آن باشـد کـه ملاصـدرا قبـل از بيـان اعتقـاد خويش ، ابتدا نظرات مخالف را به چالش ميکشد، سپس به بررسـي آراي برخـي گذشتگان پرداخته يا به استدلال هاي قبل از خويش اشاره ميکند و در نـوع بيـان خويش علاوه بر قياس برهاني، از شهود عرفاني و قرآني نيز استفاده ميکند (ايـن مهم در عنوان «ذيل تقرير پنجم ملاصدرا در تبيين برهـان صـديقين » در قسـمت جمع بندي عنوان شرح و تبيين شده است ).