Abstract:
وقوع انقلاب صنعتی و ماشینی شدن تولید اگرچه از سختی تولید و فشار بر جسم انسان تا حدی کاست، اما ساعات کار طولانی، بهرهکشی شدید و خطرات ناشی از کار با ماشین‌های ناایمن اولیه، سلامتی و زندگی کارگران را به نحو روزافزونی مورد تهدید قرار می‌داد. این امر به مسئله‌ای مهم در عرصه تولید صنعتی و زندگی اجتماعی تبدیل شد؛ چراکه آسیب و مرگ زودهنگام کارگران، صدمات فراوانی را بر نیروی تولید و پیکره اقتصادی جامعه وارد می‌کرد. واکنش‌های طبیعی کارگران و ظهور اندیشه‌های انتقادی و اصلاحی اندیشمندان مختلف، حمایت از طبقه کارگر و توجه به سلامت و بهداشت کارگران را به مطالبه‌ای جدی در جوامع صنعتی اروپا تبدیل کردایجاد صنایع جدید در ایران، پیدایش کارگر صنعتی و همچنین گسترش اندیشه‌های چپ منجر به تسری مسئله فوق به کشورهای غیراروپایی از جمله ایران گردید. یافته‌های تحقیق حاضر که بر اساس ترکیبی از روش علّی و عقلانی و عمدتاً بر پایه اسناد و جراید این دوره نوشته شده نشان می‌دهد که رضا شاه برخلاف سیاست‌های ضد چپ-گرایانه خویش تحت فشار مجامع بین‌المللی و افزایش کمَی شمار کارگران فعال در بخش صنایع ماشینی برای نخستین‌بار به تصویب «نظامنامه کارخانجات و موسسات صنعتی» در ایران اقدام کرد که در عرصه عمل به اجرا در نیامد. با سقوط وی به دست متفقین و فضای نسبتاً باز سیاسی، احزاب چپ‌گرا خصوصاً حزب توده موفق شدند دولت را وادار سازند تا با استفاده از بستر و زیرساخت اولیه به وجود آماده در دوره رضاشاه به تدوین نخستین «آئین‌نامه بهداشت کارگران» در ایران تن در دهد.
Although the Industrial Revolution and the mechanization of factories reduced the harshness of production and the pressure on the human body to some degree, long hours, intense exploitation, and the dangers of working with unsafe early machinery increasingly affected workers' health and lives. This became a major issue in production and social life, as worker injury and early death caused great damage to the productive forces and economic structure of society. The natural reaction of workers and the emergence of critical and reformatory ideas of various thinkers made the support of the proletariat and attention to the health and hygiene of workers serious demands in the industrial societies of Europe.The creation of modern industries and the emergence of industrial labor, as well as the spread of leftist ideas, led to the spread of the problem to non-European countries, including Iran. The results of the study, based on a combination of causal-rational methods and relying mainly on archival documents and the contemporary press, show that contrary to his leftist policies, Reza Shah, under pressure from international forums and the increasing number of workers in the machine industry, for the first time adopted the "Regulation of Factories and Industrial Establishments" in Iran, but it was not put into practice. After the overthrow of Shah Reza by the Allies and a relatively open political atmosphere, the leftist parties, especially the Tudeh Party, succeeded in forcing the government to draft the first "Health Law for Workers" in Iran.
Machine summary:
مقاله علمی ـ پژوهشی صفحات ٤١-١٥ تبیین وضعیت سلامت کارگران و بهداشت کارخانه ها و تصویب نخستین آیین نامة بهداشت کارگران 1 در ایران عصر پهلوی (١٣٠٤-١٣٣٢ش ) 2 حسین احمدزاده نودیجه 3 1 قباد منصوربخت تاریخ دریافت : ١٤٠١/١٠/٠٦ تاریخ پذیرش: ١٤٠٢/٠١/٣١ چکیده وقوع انقلاب صنعتی و ماشینی شدن تولید اگرچه از سختی تولیـد و فـشار بـر جـسم انسان تا حدی کاست ، اما ساعات کار طولانی ، بهرهکشی شدید و خطرات ناشی از کار با ماشین های ناایمن اولیه ، سلامتی و زندگی کـارگران را بـه شـکل روزافزونـی مـورد تهدید قرار داد.
این تحقیق بر این فرضیه استوار است که کارفرمایان و پهلوی اول بـه عنـوان بـزرگتـرین کارفرما فی نفسه به تصویب قوانین بهداشت کارخانـه هـا و سـلامت کـارگران علاقـه چنـدانی نداشت ، اما فشار مجامع بین المللی در دورة رضاشاه و فعالیت های عملیاتی -تبلیغاتی گروهها و احزاب چپ گرا پس از سقوط وی، دولت را به تصویب آیین نامه بهداشت کارخانه ها و سلامت کارگران مجبور کرد.
از جملة این اقدامات مـی تـوان بـه تـدوین اولین نظامنامه برای کارخانه های قالی بافی و بهبود وضعیت کـارگران (مفـاد ٦ تـا ٩) در زمـان ریاست وزرایی قوام اشاره کرد که در پی عضویت ایران در جامعة ملل و فشار ادارة بین المللی کار بر دولت ایران تدوین شد (احمدزاده و منصوربخت ، ١٣٩٨: ١١- ١٨).
[Persian] Ahmadzadeh Nojideh, hoseyn (1398/ 2019) “The history of the emergence and evolution of the new concept of worker in contemporary Iran: 1332-1285.
Asociate professor, History, Beheshti University, Tehran, Iran, G_mansourbakht@sbu.
(
, 
, 
)
