Abstract:
ادبیّات معاصر ایران یکی از مقولههای بحث برانگیز و پر دامنهی ادبیّات فارسی محسوب میشود. که دراین میان، شاخهی داستانی آن جایگاه خاصّی یافته است. با وجود اینکه، شرایط سیاسی و اجتماعی همواره، در مسیر خلق و گسترش ادبیات داستانی، موانعی را ایجاد کرده است، اما داستان نویسان معاصر هیچ گاه، این موانــع را جدّی نگرفته اند وبرای گذر از آنها زبان خاصّی را ابداع نمودهاند. صادق هدایت از جملهی این نویسندگان است.که بیش از دیگران اوضاع زمانه خویش را در آثارش منعکس نموده است.از دیگر سو هدایت به عنوان یکی از بزرگترین نویسندگان معاصر تاثیری ژرف بر جامعهی آن روز ایران بر جای گذاشت که تاثیرات آن تا به امروز باقی مانده است. این مقاله میکوشد با رویکردی جامعه شناسانه به زندگی و شخصیّت و آثار هدایت بپردازد و دلایل درونی و بیرونی مرگ اندیشی او را مورد تجزیه و تحلیل قراردهد.
Machine summary:
وقوع دو جنگ بزرگ جهانی بر مشکلات روانی- اجتماعی دامن زد و تفکّرات« اگزیستانسیالیسی» نیز در همین دروان رواج یافت از جمله نویسندگان مشهوری که در این عرصه گام برداشته اند میتوان به «ادگار آلن پو» (1809- 1849 م) نویسندهی آمریکایی و« فرانتس کافکا »نویسنده چک تبار اشاره نمود که اتفاقاً هدایت در خلق آثارش به هر دو آنها نظر داشته است.
هدایت نویسنده همین دوره است و اتفاقاً بیشتر آثارش در این بازهی زمانی خلق شده اند: دوره دوم به سالهای بعد از کودتای(28)مرداد(1332) مربوط میشود که زمینهها و اوضاع سیاسی و اجتماعی ایران در آن دوره زمینه ساز گرایش به ادبیات سیاه شد، نا امیدی پس از کودتای(28)مرداد به عنوان یک تم اصلی در شعر اخوان ثالث، شاملو و فروغ فرّخ زاد دیده میشود و در نثر نیز میتوان ردپای آن را در آثار صادق چوبک، بهرام صادقی و بزرگ علوی مشاهده نمود.
مجموع این حوادث فضای سیاسی سنگینی را در سالهای قبل از ملّی شدن صنعت نفت بر ایران حاکم کرده بود و باعث شد تا هدایت با آن زمینههای روحی خاصّ خود دیگر هیچ گونه بوی بهبودی از اوضاع جهان نشنودو از همین رو بود که برای همیشه ایران را ترک نمود و در فروردیـــــن(1330) در پاریس دست به خودکشی زد،آل احمد ریشهی خود کشی هدایت را در چنین حوادثی جستجو مینماید.
امّا پیداست که هدایت یکی از مدافعان جدی حقوق زنان بوده است و این نکته در جای جای آثار او دیده میشود در پایان این داستان نیز احمد را شخصیّتی گناهکار میداند، از همین رو مرگ را به او تحمیل میکند و او را به سوی مرگ سوق میدهد.