Abstract:
امروزه بین لفظ و ماهیت کلمه عشق در زبان و ادبیات فارسی، نوعی همسانی وجود دارد که اغلب معنای این کلمه را دوست داشتن همراه با نوعی تعهد، دلسوزی، شفقت و شهوت میدانند. از نمونههای برداشت ظاهری از معنای عشق میتوان به کتاب ویس و رامین اشاره کرد. این منظومه که عشق متقابل، شهوانی و افسار گسیخته دختری به نام ویس با برادر شاه «موبد» بهنام رامین، را به تصویر میکشد اولین منظومه عاشقانه فارسی است که در آن از دلدادگی دونفر ورای ارزشها و اخلاقیات اجتماعی صحبت شده است. اما آیا واقعا موضوع ویس و رامین شرح دلدادگی ویس به رامین است یا اینکه در لایههای پنهان این منظومه ، رقابتها و همکاریهای گفتمانی در رابطه با جامعه، سیاست و فرد توسط زبان پنهان شده است؟ برای یافتن پاسخ این مساله در تحقیق حاضر از روش توصیفی و بکارگیری منابع کتابخانهای و آرشیویهای اسنادی استفاده شده است. یافتهها که بر اساس چارچوب نظری تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف بدست آمده، نشان میدهد که واژه عشق در منظومه ویس و رامین تحت تاثیر عوامل مختلف اجتماعی، سیاسی، طبقاتی و فرهنگی گسترهای از معانی دوست داشتن، خیانت، قربانی کردن را در رابطه با سیاست و اجتماع ایران قرن پنجم به نمایش گذاشته است.
Machine summary:
یافتهها که بر اساس چارچوب نظری تحلیل گفتمان انتقادی نورمن فرکلاف بدست آمده، نشان میدهد که واژه عشق در منظومه ویس و رامین تحت تأثیر عوامل مختلف اجتماعی، سیاسی، طبقاتی و فرهنگی گسترهای از معانی دوست داشتن، خیانت، قربانی کردن را در رابطه با سیاست و اجتماع ایران قرن پنجم به نمایش گذاشته است.
» (ارژنگ مدی،1386: 7) اما آیا این معنا از کلمه عشق، در طول تاریخ زبان فارسی و مخصوصا در منظومه ویس ورامین برداشت میشده است؟ در پاسخ باید گفت از آنجا که واژگان و کلمات تحت تأثیر کاربران خود هستند، میتوان در پذیرفتن معنای امروزی کلمه عشق برای مفهوم گذشته آن تردید نمود.
به واقع در این مقاله با بررسی جایگاه عشق در منظومه ویس و رامین مشخص میشود که صاحب اثر با بکارگیری آگاهانه و ناآگاهانه مفاهیمی چون «دوست داشتن، محبت کردن، لذت خواستن، وفاداری، مسئولیت، خیانت، دورویی، دروغ و غیره» ذیل واژه عشق، به چه مرزبندی بین کاربرد ادبی و گفتمانی واژه عشق در اثر خود پرداخته است.
با مختصر مطالعهای که در مورد تحقیقات صورت گرفته پیرامون واژه عشق انجام شد، حداقل برای نویسنده این مقاله مسلم گشت که تحقیق خاصی درباری مفهوم واژه عشق در ویس و رامین از منظر تحلیل گفتمان انتقادی در قرات فرکلافی آن صورت نگرفته است.
» (تاجیک،1383: 45) در این سطح تبیین مشخص میشود که با بررسی روابط قدرت و رقابتهای ایدئولوژیک گفتمانهای حاضر در مبارزه اجتماعی منظومه ویس و رامین چرا تمرکز بر واژه عشق شده است.