Abstract:
رودخانه هیرمند بزرگترین رود سرزمین سیستان بوده است؛ آب گوارایش، رودهای منشعب از آن و همچنین آبادانیهای بسیاری که این رود سبب آنها شده، نامش را در متون کهن ایرانی جاودانه کرده است؛ از جمله در داستانهایی از شاهنامه فردوسی و بخشهای مختلفی از اوستا نام غرور آفرین این رود سیستانی آورده شده است. هدف این نوشتار، بیان و بررسی جایگاه این رود در دو متن مذکور است.
Machine summary:
هيرمند در شاهنامه و اوستا فتحيهالسادات كارآموز 1 چكيده رودخانه هيرمند بزرگترين رود سرزمين سيستان بوده است؛ آب گوارايش، رودهاي منشعب از آن و همچنین آبادانيهای بسياري كه اين رود سبب آنها شده، نامش را در متون كهن ايراني جاودانه كرده است؛ از جمله در داستانهایی از شاهنامه فردوسی و بخشهای مختلفي از اوستا نام غرور آفرین این رود سیستانی آورده شده است.
فردوسي از آمدن سپاه توران اين طور سخن میگويد: و ديگر كه از شـهر ارمـان شـدند, , به كينه سوي زابلسـتان شدند شماساس كز پيش جيحون برفت, , سوي سيستان روي بنهاد تفت خـزروان ابـا تـيغ زن سـي هـزار, , زتـركان بزرگان خـنجر گـزار بـرفـتـند بيـدار تـا هـيـرمـنــد, , ابا تيغ و با گرز و بخـــت بلند ز بـهر پدر زال بـا سـوگ و درد, , به كوراب اندر همي دخمه كرد (فردوسي، 1374، ج 2: 30) زماني كه مهراب به زال نامه مینويسد و از او میخواهد كه به آنها بپيوندد نيز از هيرمند نامي به ميان میآيد: به دستان بگوي آنچه ديدي زكار, , بگويش كه از آمدن سر مــخار كه دو پهـلوان آمد ايدر بـه جنگ, , زتركان سپاهي چو دشتي پلنگ دو لـشكر كشـيدند بر هـيرمـند, , به دينارشـان پاي كردم به بـــند گر از آمـدن دم زنـي يـك زمان, , بر آيد هــمي كـامه بـــد گمان (همان، 31) پس در اينجا كناره رود هيرمند محلي است براي نبرد دو سپاه ايران و توران.
نتيجه از شواهد موجود در اين دو كتاب ارزشمند فرهنگ ايراني میتوانيم اين طور نتيجه بگيريم كه هيرمند مهمترين رودخانه منطقه سيستان است كه باعث آباداني سرزمينهاي بسياري است، آنقدر شكوه دارد كه در اوستا با صفت فرهمند، دارای امواج سپید و کف آلود، با طغیان بسیار ازآن ياد میشود و نامش را در جمله سرزمينهاي آفريده شده ذكر میكنند، همين خود گواهي است بر اهميت هر چه بيشتر اين رودخانه بزرگ.