Abstract:
زمینه و هدف
اشعار کودک و نوجوان دارای مضامین گسترده ای است که از آن میان، مضامین دینی به علت حساسیت تربیت دینی در دوران کودکی، توسط شاعران کودک و نوجوان -خصوصا پس از انقلاب- بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. در این مقاله، به بررسی مضامین و نحوه بیان اندیشه های دینی در اشعار پنج شاعر شاخص کودک و نوجوان پس از انقلاب اسلامی (جعفر ابراهیمی، مصطفی رحماندوست، افسانه شعبان نژاد، اسدالله شعبانی و شکوه قاسم نیا) پرداخته میشود.
روش مطالعه
این مقاله بر اساس مطالعات کتابخانه ای و به شیوه توصیفی-تحلیلی انجام شده است.
یافته ها
شعر دینی کودک و نوجوان پس از پیروزی انقلاب اسلامی، رشد کمی و کیفی چشمگیری پیدا کرد و شاعران به موضوعات جدید دینی مانند قرآن، نماز، روزه، مدح و مرثیه ایمه اطهار پرداختند.
نتیجه گیری
شاعران کودک این دوره در انتقال مفاهیم دینی از روش های غیرمستقیمی مانند دعا از زبان حیوانات، خاطره گویی، شیوه پرسش و پاسخ، گفتگو، چیستان، داستانهای دینی و داستان از زبان حیوانات استفاده کرده اند. از منظر بسامد، مفهوم خدا از مضامین پرکاربرد اشعار کودک و نوجوان ایران است و شاعران سعی میکنند با استفاده از شگردهایی خاص مانند بیان آفریده ها (خصوصا طبیعت) و نعمتها و صفات الهی، پاسخی برای سوالات بی پایان کودکان در زمینه خداشناسی بیابند. شاعران کودک علاوه بر این مضمون، مضامین دینی بسیاری مانند حمد و ستایش خداوند، و اعمال عبادی را با طبیعت و عناصر آن پیوند میدهند تا از طریق آموزش غیرمستقیم و استفاده از عنصر طبیعت، که کودکان شناخت کافی از آن دارند، میزان تاثیرپذیری کودکان از این مفاهیم را بیشتر کنند.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: The poems of children and adolescents have a wide range of themes, among which, religious themes due to the sensitivity of religious education in childhood, have been given more attention by poets of children and adolescents, especially after the revolution. In this article, the themes and the way of expressing religious ideas in the poems of children and adolescents are examined.
METHODOLOGY: This article is based on library studies and has been done in a descriptive-analytical manner.
FINDINGS: After the victory of the Islamic Revolution, the religious poetry of children and teenagers experienced a remarkable quantitative and qualitative growth, and poets addressed new religious topics such as the Qur'an, prayer, fasting, praise and lamentation of the imams.
CONCLUSION: In conveying religious concepts, poets have used indirect methods such as prayer in the language of animals, reminiscence, question and answer method, conversation, riddles, religious stories and stories in the language of animals. From the perspective of frequency, the concept of God is one of the most widely used themes in Iranian children and adolescents' poems. In addition to this theme, child poets combine many religious themes such as praise of God, acts of worship, etc. with nature and its elements in order to be effective through indirect education and the use of the element of nature that children are well acquainted with. Increase these concepts on children.
Machine summary:
برخي شاعران نيز قالب داستانگويي را براي آموزش مفاهيم ديني در اشعار خود انتخاب ميکنند و عموماً داستانهاي ديني و قرآني را به شکلي جذاب به مخاطبان انتقال ميدهند، مانند داستان ذيل از رحماندوست که به قصد معرفي پيامبر (ص ) و معصومين و صفت دستگيري از فقرا در قالب شعر بيان شده است : «علي بود و همراز او فاطمه / و در پيش آنها سه فرزندشان / همه روزه بودند و در انتظار/ که رويد گل نازنين اذان / همه روزه بودند و افطار شد/ و يک سفرة ساده روي زمين ...
شاعران پس از انقلاب در انتقال مفاهيم ديني (با تأکيد بر پنج شاعر برجستۀ شعر کودک و نوجوان : جعفر ابراهيمي، مصطفي رحماندوست ، افسانه شعبان نژاد، اسدالله شعباني و شکوه قاسم نيا) از روشهاي غيرمستقيمي مانند دعا از زبان حيوانات ، خاطره گويي، شيوة پرسش و پاسخ ، گفتگو، چيستان ، داستانهاي ديني و داستان از زبان حيوانات استفاده کرده اند.
جامعۀ آماري اين تحقيق تمام اشعاري است که در مورد اشعار کودک توسط کانون پرورش فکري کودکان و نوجوانان در دهۀ شصت و هفتاد چاپ شده است ؛ بعلاوه براي کامل شدن تحقيق ، برخي کتابها که توسط ناشران خصوصي چاپ شده اند نيز مورد مطالعه قرار گرفت و مجموعاً ١٤٧٩ شعر بررسي شد که به نظر ميرسد با توجه به تعداد و کميت آن ، بتوان درخصوص انديشۀ ديني در شعر کودک، قابليت استناد و اظهارنظر علمي داشته باشد.
How Merciful God is, Tehran: Center for the Intellectual Development of Children and Adolescents.