Abstract:
نظریه‌پردازی یکی از ارکان بسیار مهم تولید علم به‌شمار می‌آید. از این‌رو صاحب‌نظران و اندی‍ش‍مندان برای نظریه‌پردازی باید برای تولید نظریه همزمان به دو عنصر مجهز باشند؛ یکی دانش تخصصی و تبحر خاص در زمینه پدیده مورد مطالعه و داشتن ایده و حرف جدید و نو، دوم مهارت و تسلط بر روش و فرایند تولید نظریه که بتواند ایده خود را به نظریه تبدیل کند. از این‌رو مقاله حاضر درصدد است تا به شناسایی الگوی فرایندی نظریه‌پردازی بپردازد. این تحقیق از نظر هدف، توسعه‌ای – کاربردی و از نوعِ موردی- زمینه‌ای با رویکرد کیفی به‌روش تحلیل مضمون انجام شده است. برای دستیابی به هدف بیان شده و پاسخ به پرسش اصلی که الگوی فرایندی نظریه‌پردازی کدامند؟ با استفاده از روش کتابخانه‌ای، منابع معتبر مورد مطالعه قرارگرفته و اطلاعات لازم استخراج شده است .برای اعتبارسنجی یافته‌ها، پرسشنامه‌ای محقق ساخته، بین 15 نفر از خبرگان جامعه علمی، آشنا به روش‌های نظریه‌پردازی، به‌عنوان نمونۀ آماری توزیع شد. در ادامه اشباع نظری با احصاء 11 مضمون پایه اولیه، 16 مضمون‌پایه ثانویه،5 مضمون سازمان‌دهنده و 1 مضمون فراگیر حاصل گردید. براساس نتایج تحقیق مراحل نظریه‌پردازی عبارت‌اند از: تشخیص، ثبوت، اثبات، تثبیت و تدوین است و گام‌های شانزده گانه نظریه‌پردازی شامل: مواجهه و مشاهده، نیازشناسی، پیشینه شناسی و تشابه سنجی، مبانی و آموزه‌های پشتیبانی‌کننده، جمع‌آوری اطلاعات، ایده اولیه، ساماندهی مفاهیم، شکل‌گیری فرضیه یا قضیه، آزمون، شکل‌گیری نظریه، ارائه به جامعه علمی، تدوین نظریه نهایی، آماده‌سازی نظریه برای پیاده‌سازی، پیاده‌سازی نظریه، بازخوردگیری و بازنگری نظریه است.
Theorizing is one of the most important pillars of science production. Hence, theorists and thinkers for theorizing must be equipped with two elements simultaneously to produce the theory; One is specialized knowledge and expertise in the field of the studied phenomenon and having a new and new idea and letter, the second is the skill and mastery of the method and process of producing a theory that can turn your idea into a theory. Therefore, the present article seeks to identify the process model of theorizing theory. This research has been done in terms of purpose, development-application and case-context with a qualitative approach by content analysis method. . To achieve the stated goal and answer the main question, what is the process model of theorizing ?, Using the library method, valid sources have been studied and the necessary information has been extracted. In order to validate the findings, a researcher-made questionnaire was developed among 15 experts. The scientific community, familiar with the methods of theorizing, was distributed as a statistical sample. Continuing the theoretical saturation with statistics; 11 primary themes, 16 secondary themes, 5 organizing themes and 1 comprehensive theme were obtained. According to the research results, the stages of theorizing are: diagnosis, proof, proof, fixation and formulation, and the sixteen steps of theorizing. Includes: exposure and observation, needs assessment, background and similarity, supporting principles and teachings, data collection, initial idea, organizing concepts, hypothesis or theorem formation, test, theory formation, presentation to the scientific community
Machine summary:
(١٣٨٥/٧/١٣) مواجهه با موضوع «نظريه » گاهي از منظر معرفت درجه اول صورت ميگيرد که در ايـن صورت آشنايي با محتواي نظريات و قبول يا رد آنها مورد نظر است و گـاهي هـم از منظـر معرفت درجه دوم ، که در اين صـورت ، بـه مبـاحثي ماننـد ايـن کـه نظريـه چيسـت ؟ چـه ويژگيهايي دارد؟ چگونه توليد و يا ساخته ميشود؟ الگويها و روش هـاي نظريـه پـردازي کدامند؟ انواع و اقسام نظريه کدام است ؟ منابع و مبـاني نظريـه و نظريـه پـردازي چيسـت ؟ نسبت نظريه با علم و دانش چيست و چه جايگاهي دارد؟ در نظام علمي، آموزشي و تحقيقاتي ايران - حتـي پـس از چهـار دهـه از پيـروزي انقـلاب اسلامي – آنچه مشاهده ميشود و هنـوز حـاکم اسـت ؛ آشـنايي بـا محتـواي نظريـات ديگـران به خصوص نظريه هاي غربي است ؛ ترجمه ميشود، بازگو مـيشـود، تـرويج و تقليـد مـيشـود، به گونه اي که عرصه علم ، مشحون از کپيبرداري از نظريات ديگران و گفته هـاي ديگـران اسـت ؛ اما متأسفانه از منظر معرفت درجه دوم ، يا پرداخته نميشود و يا اين کـه بـه صـورت بسـيار کـم رنگ و در سايه برخي از موضوعات مانند فلسفه علم و روش تحقيق مورد اشاره واقع مـيشـود که به نظر ما نه تنها کفايت نميکند، بلکـه موجـب جلـوگيري از برجسـته شـدن و موضـوعيت پيداکردن «نظريه و نظريه پردازي» خواهد شد.
(
, 
, 
)
