Abstract:
خلق پول به عنوان مهمترین عملکرد بانکهای تجاری یکی از مباحث پر مناقشه در اقتصاد اسلامی است که با مخالفت برخی از فقها و اندیشمندان این حوزه روبرو شده است. یکی از دلایل اصلی برای مخالفت با خلق پول، تطبیق آن با قاعده اکل مال به باطل است. درآمد نامشروع بانکها از خلق پول، عدم امکان بازگرداندن سپردهها، خیانت در امانت به جهت امانت بودن سپردهها، مبتنی بودن خلق پول بر ربا و نقض حقوق مالکیت و تورمزا بودن این پدیده از دلایل ارائه شده برای انطباق خلق پول بر اکل مال به باطل است. این مقاله به روش توصیفی-تحلیلی و اجتهادی به بررسی خلق پول در قالب قاعده اکل مال به باطل میپردازد. نویسندگان با بررسی دلایل ارائه شده در مورد نامشروع بودن خلق پول و بررسی تطبیقی آن با قاعده اکل مال به باطل نشان میدهند که خلق پول در مسیر سالم آن مصداق اکل مال به باطل نیست. سوء مدیریت خلق پول و عدم رعایت قوانین و استانداردهای حاکم بر سلامت بانکی باعث شبهه حرمت فقهی خلق پول گردیده و ارتباطی به ماهیت این پدیده ندارد.
Money creation as the most important function of commercial banks is one of the most controversial issues in Islamic economics. This banking process has been opposed by some jurists and Islamic economists. One of the most important reasons for opposing the money creation process is that this process cause falsehood and incorrect possession of property (akl mal bialbatil). Examining the conformity of money creation with the rule of akl mal bialbatil, the paper considers jurisprudential legitimacy of money creation. Illegal income of banks from money creation, impossibility to return deposits, betrayal of trust, being based the creation of money on usury, violation of property rights and inflation are opponent's reasons that are given for adapting the creation of money to akl mal bialbatil rule. The paper tries to show if the process would be under proper governance and in accordance with specified laws and standards, the money creation will be legitimate. However, some performance of Iranian banks makes money creation an example of this rule. What raises the suspicion of illegitimacy is lack of law compliance and soundness standards of banking activity.
Machine summary:
بررسي فقهي خلق پول دروني با تأکيد بر قاعده اکل مال به باطل * تاريخ دريافت : ١٤٠١/٠٥/١١ تاريخ پذيرش : ١٤٠١/١٢/٢٨ __________________________________________ سيدهادي عربي *سعيد فراهاني فرد ** مهدي خوش اخلاق *** چکيده خلق پول به عنوان مهم ترين عملکرد بانک هاي تجاري يکي از مباحث پرمناقشه در اقتصاد اسلامي است که با مخالفت برخي فقها و انديشمندان اين حوزه روبه رو شده است .
تأکيد بر اين نکته از آن جهت اهميت دارد که برخي از بررسي هاي انجام شده بدون تفکيک خلق پول در مسير سالم آن با خلق پولي که در آن انحراف وجود دارد، صورت مي گيرد و با توجه به اين انحرافات حکم به حرمت فقهي خلق پول مي شود؛ به عبارت ديگر تخلفات و انحرافات صورت گرفته به ماهيت اين پديده نسبت داده مي شود که مي تواند نتايج گمراه کننده اي را در تحليل فقهي به همراه داشته باشد.
در خصوص تطبيق خلق پول بانک ها با عناوين غصب و اکل مال به باطل نيز لازم است به ماهيت رابطه سپرده گذاران و گيرندگان تسهيلات با بانک در بانکداري بدون ربا توجه شود.
ذکر اين نکته ضروري است که اگر خلق پول از محدوديت هاي تعيين شده توسط استانداردها و بانک مرکزي تجاوز کند، کار خلاف و مصداق اکل مال به باطل خواهد بود.
در پايان بايد به اين نکته اشاره کرد که عملکرد سيستم بانکداري ايران در خلق پول آن را مصداقي از قاعده اکل مال به باطل قرار داده است ، نسبت کفايت سرمايه و شاخص هاي احتياطي بانک ها رعايت نمي گردد.