Abstract:
آثار ادبی از دیدگاههای گوناگون سنجیده و بررسی میشوند. نقد بلاغی یکی از شیوههای نقد ادبی است که در آن، متن را از منظر کارکرد ابزار بلاغی و صور خیال میسنجیم. این مقاله به بررسی و نقد بلاغی مثنوی اعتراضی «منظومۀ مردابها و آبها» اثر «سید حسن حسینی» میپردازد. شاعر در این منظومه به اوضاع اجتماعی و تغییرات معنوی در جامعه پس از جنگ اعتراض دارد. هدف مقاله تحلیل متن نامبرده از منظر تأثیر عناصر بلاغی است تا روشن شود که شاعر در منظومه مورد نظر برای رسیدن به هدف خود و ابلاغ پیام چگونه از این ابزارها بهره برده است. در این پژوهش، 77 بیت این منظومه از دید صنایع بدیعی، بیان و معانی مورد بررسی قرار میگیرد. نتیجه تحقیق نشان میدهد که شاعر احساس نگرانی از مشکلات اجتماعی را در توصیفها با زبان استعاره بیان میکند. او با مشاهده رویکردهای ناهنجار که بازتابی نامطلوب بر فرد و اجتماع دارد، شیوه زبان را تغییر میدهد و زبان به اعتراض میگشاید. نگاه حسینی به عنوان یک شاعر ارزشی، به صنایع بلاغی، تنها جلوههای ظاهری و زیبایی آفرینی مورد نظر نیست بلکه هدف از کاربرد این صنایع در مفاهیم بالاتر، بیان مشکلات اجتماعی، احساس شادمانی و حسرت و دلتنگی است. او با کمک امکانات زبانی قصد دارد بستری مساعد در بازسازی ارزشهای اسلامی و اجتماعی فراهم نماید.
Literary works are evaluated and analyzed from different points of view. Rhetorical criticism is one of the methods of literary criticism in which we evaluate the text from the perspective of the function of rhetorical tools and images. This article deals with the rhetorical review and criticism of the protestant Masnava "Swamps and Waters Poem" by Seyyed Hasan Hosseini. In this poem, the poet objects to the social situation and spiritual changes in the society after the war. The aim of the article is to analyze the mentioned text from the point of view of the influence of rhetorical elements to clarify how the poet has used these tools in the target poem to achieve his goal and convey the message.In this research, 77 verses of this system are examined from the point of view of creative arts, expression and meanings. The result of the research shows that the poet expresses the feeling of concern about social problems in the descriptions with metaphor language. By observing abnormal approaches that have an unfavorable reflection on the individual and the society, he changes the way of language and opens the language to protest. As a valuable poet, Hosseini's view of rhetorical arts is not only about outward and aesthetic effects, but the purpose of using these arts in higher concepts is to express social problems, feelings of happiness and longing. With the help of language facilities, he intends to provide a favorable platform for the reconstruction of Islamic and social values.
Machine summary:
نگاه حسيني به عنوان يک شاعر ارزشي ، به صنايع بلاغي ، تنها جلوه هاي ظاهري و زيباييآفريني مورد نظر نيست بلکه هدف از کاربرد اين صنايع در مفاهيم بالاتر، بيان مشکلات اجتماعي ، احساس شادماني و حسرت و دلتنگي است .
١-١) پيشينه پژوهش دربارة نقد بلاغي برخي آثار، کم و بيش نوشـته هايي مشـاهده ميشـود؛ از جمله : «نقد بلاغي ابياتي از شـاهنامه فردوسـي از ديدگاه علم معاني» (داريوش ذوالفقاري: ١٣٨٩)، «نقد بلاغي اشــعار ســنتي نيما» (محمدحســن حائري، محســن اميري و رضـوان وطن خواه : ١٣٩١)، «روش نقد بلاغي فروزانفر در سـخن و سـخنوران » (احمد خاتمي، مريم مشـرف الملک و اعظم سـعادت : ١٣٩٧)، «نقد بلاغي شـعر مشـروطه با تأکيد بر اشـعار ميرزاده عشـقي و ابوالقاسـم لاهوتي» (علي سـليماني و محمود مهرآوران : ١٣٩٨)، و «نقد محتوايي و بلاغي اشـــعار آييني زلالي خوانســـاري» (فاطمه ابوحمزه و اعظم نورينيا: ١٣٩٣) به ثبت رسـيده اسـت ؛ ولي تاکنون پژوهشـي مسـتقل به صـورت نقد بلاغي و نگاه تصـويري در مثنوي اعتراضـي با نام اين شـاعر انجام نشده است .
حسيني در نه بيت ، موسيقي لفظي را با شيوه تکرير قوت ميبخشد؛ از جمله در اين بيت : منقرض گشــته اســت نســل خنده هاي راســتين فصـل ، فصـل بارش اشـک اسـت و شـط آسـتين (حسيني، ١٣٨١: ٣٢٥) شـاعر در مصـرع اول با هنر اسـتعاره ، پايان دوره شـادي را اعلام ميکند و در مصـرع دوم از طريق غناي موسـيقي با ايجاد صــوت ، فضــاســازي ميکند.