تحقیق اجمالی پیرامون تناسخ از دیدگاه فلسفه Journal Article

تناسخ یکی از شاخه‌های بحث خلود نفس است. اندیشمندان بعد از قبول خـود نفس، بـرای توجیه نحوه خلود، راههای متفاوتی را بیان نموده‌اند. غالب اندیشمندان اسلامی راهی را که با شرع مقدس اسلام مطابق باشد، بیان کرده و برای اثبات خلود نفس به براهین عقلی و نقلی تمسک جسته و با استفاده از آیات و روایات اثبات نموده‌اند. اما عده‌ای از اندیشمندان خواسته‌اند خلود نفس را از طریق تناسخ اثبات نمایند، که مورد پذیرش اندیشمندان اسلامی قرار نگرفته و آ‌ن را با دلیل و برهان ابطال نموده‌اند. از تناسخ، صورتهای متفاوتی ارائه شده است که اکثر آنها قابل پذیرش نیست و دلایل عقلی و نقلی برای ابطال آنها وجود دارد، اما بعضی از صورتهای تناسخ قابل تطبیق با شرع مقدس اسلام است که از آن تناسخ ملکوتی تعبیر می‌شود و خلود نفس را می‌شود با آن توجیه کرد.

"چون نفوس مادی هستند پس محال است که نفوس بعد از مفارقت از بدن اولی تجرید پیدا کنند؛ بنابراین باید همیشه بین بدنها در تردد باشند9 آیت الله حسن زاده آملی تناسخ را چنین تعریف کرده است: «تناسخ یعنی اینکه نفس بعد از جدایی از بدن اول، به غیر آن تعلق بگیرد و آن غیر فرق نمی‌کند، بدن باشد یا غیر بدن. از سوی دیگر، نفوس پیشین آنها در همان حدی که بودند، باقی می‌مانند و این برای آن است که صورت جدید خود را بنگرند تا مورد عقاب قرار گیرند و منزجر شوند و الا اگر نفوس آنها از آن حدی که داشتند منقلب می‌شدند به نفس حیوانی، آن وقت حقیقتا بوزینه و خوک می‌شدند و در نتیجه عقابی در کار نبـود و یگر کیفـری در کـار نبود که خداوند این را نکال توصیف می‌کند و می‌فرماید: (فجعلناها نکالا لما بین یدیها و ما خلفها و موعظه للمتقین)(بقره/66) 2ـ چه فرقی هست بین تناسخ و رجعت بر حسب آنچه که امامیه معتقد است (یعنی اینکه رجوع بعضی از نفوس به بدنهای خود بعد از مفارقت را در این دنیا جایز می‌دانند) و این شبیه تناسخ است؟ جواب: پاسخ همان است که در جواب سئوال اول گفته شد؛ یعنی تناسخ قوامش به دو چیز است که در رجعت وجود ندارد و آن عبارت است از تعدد بدن و برگشت نفس از حدی که دارد ولی در رجعت نفس به بدن خود بر می‌گردد، بدون اینکه کمالش را از دست بدهد و به همان بدنی که از او جدا شده بود تعلق می‌گیرد."