Abstract:
عامل جغرافیا و ژئوپلیتیک نقش انکارناپذیری در وقوع جنگها ایفا میکنند. دولتمردان کشورهایی که با محدودیتهای ژئوپلیتیکی روبهرو هستند، غالباً برای تغییر این وضعیت، دیدگاههای توسعهطلبانهای نسبت به همسایگان خود دارند. کشور ایران نیز با توجه به موقعیت ژئوپلیتیکیاش، همواره مورد تهدید قرار گرفته است. جنگ هشتساله عراق علیه ایران، به عنوان یکی از مهمترین جنگهای دوره معاصر تا حد زیادی متأثر از ژئوپلیتیک و عامل جغرافیا بوده است. هدف این پژوهش بررسی و تبیین زمینههای ژئوپلیتیکی بروز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران میباشد. درواقع پژوهش حاضر در پی پاسخ به این سؤال است که مهمترین زمینههای ژئوپلیتیکی بروز جنگ تحمیلی عراق علیه ایران کدماند؟ این پژوهش بر اساس ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی محسوب میشود. اطلاعات موردنیاز به شیوه اسنادی و با مراجعه به منابع معتبری چون کتب، مقالات و گزارشهای معتبر گردآوری شده است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که جنگ تحمیلی عراق علیه ایران در بستر سه سطح ملی، منطقهای و بینالمللی به وقوع پیوست. بنا به این یافتهها، عوامل ژئوپلیتیکی بروز جنگ در سطح ملی به عوامل سرزمینی و قلمرویی، ژئواکونومیک، ژئوکالچر، هیدروپلتیک، سیاسی، ژئواستراتژی و نظامی؛ در سطح منطقهای به عوامل سرزمینی، ژئواکونومیک، ژئوکالچر، سیاسی، ژئواستراتژی و نظامی و در سطح بینالملل به عوامل ژئواکونومیک، ژئوکالچر، سیاسی، ژئواستراتژی و نظامی قابلتقسیم و بررسی است.واژگان کلیدی: ژئوپلیتیک، ایران، عراق، جنگ تحمیلی، تنش و منازعه
The geographical and geopolitical factors play an undeniable role in the occurrence of wars. Governments of countries with geopolitical constraints often have developmentalist views of their neighbors in order to change this situation, and Iran, given its geopolitical position, has always been influenced by this feature. The eight-year war in Iraq against Iran is also one of the most important wars of the contemporary period, which has been greatly influenced by geopolitics and geography.The purpose of this study is to investigate and explain the geopolitical contexts of the Iraq-Iran war. In fact, the present study seeks to answer the question, what are the most important geopolitical contexts for the outbreak of the Iraq-Iran war? This research is descriptive-analytical based on its nature and method. The required information has been collected in a documentary manner and by referring to reliable sources such as books, articles and credible reports.The research findings show that the imposed war of Iraq against Iran took place in three contexts: national, regional and international. According to these findings, geopolitical factors of war at the national level to territorial and territorial factors, geoeconomic, geoculture, hydropolitical, political, geostrategic and military; At the regional level, it can be divided into territorial, geo-economic, geocultural, political, geostrategic and military factors, and at the international level into geo-economic, geocultural, political, geo-strategic and military factors.Keywords: Geopolitics, Iran, Iraq, Imposed War, Tensions and Conflict
Machine summary:
در نظريۀ سرچشمه هاي منازعه حافظ نيا (٢٠٠١) نيـز بـه عـواملي سـرزميني، ژئواسـتراتژي، فرهنگي، اقتصادي، طبيعي، زيست محيطي بروز تنش و منازعه اشاره شده است ؛ ازاين رو باتوجـه بـه نظريات ژئوپليتيکي و تنش و منازعه و همچنين سـطح تحليـل سياسـي در روابـط بين الملـل ، ايـن پژوهش با ارائه مدلي ترکيبي سعي دارد به بيان ريشه هاي منازعه و بروز جنگ ميـان ايـران و عـراق بپردازد؛ بنابراين ، با درنظرگرفتن سطح ملي، منطقه اي و بين المللي براي بروز منازعـه و جنـگ ميـان کشورها، عوامل ژئوپليتيکي ايجادکنندة تنش و منازعـه در روابـط کشــورهــا نيـز در ذيـل عوامـل فرهنگي (ژئوکالچر)، اقتصـادي (ژئواکونوميک )، سرزميني (قلمروي)، سياسي، نظامي، هيـدروپليتيک و زيست محيطي دسته بندي مي شود.
جدول ٣- سطوح و عوامل ژئوپليتيکي بروز منازعه و تنش ميان کشورها (به تصویر صفحه مراجعه شود) (به تصویر صفحه مراجعه شود)شکل ٥- مدل مفهومي پژوهش يافته هاي پژوهش بر اساس مدل مفهومي پژوهش ، زمينه هاي ژئوپليتيکي بـروز جنـگ تحميلـي در سـه سـطح ملـي، منطقه اي و بين الملل به شرح زير موردبررسي قرار مي گيرد: الف ) زمينه هاي ژئوپليتيکي بروز جنگ تحميلي در سطح ملي مهم ترين زمينه هاي ژئوپليتيکي بروز جنگ تحميلي رژيـم بعـث عـراق عليـه ايـران در سـطح ملـي عبارت اند از: عوامل سرزميني و قلمرويي: موقعيت جغرافيايي يک کشور از عوامل تأثيرگذار بـر قـدرت ملـي آن محسوب مي گردد (زين العابدين و همکاران ، ١٣٨٩: ٤٦).