Abstract:
ﻫﺪف ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺮرﺳﯽ اﻣﮑﺎن ﮐﺎرﺑﺮدی ﻣﻔﻬﻮم ﺳﻨﺖﮔﺮاﯾﯽ ﺑﺎزﺗﺎﺑﯽ" ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﺗﺠﺮﺑﯽ زﻧﺪﮔﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ ﺻﺪراﻋﻈﻢ اﯾﺮان اواﺳﻂ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ اﺳﺖ. ﺳﻨﺖﮔﺮاﯾﯽ ﺑﺎزﺗﺎﺑﯽ واﮐﻨﺶ ﺳﻨﺖ در ﺑﺮﺧﻮرد ﺑﺎ ﻣﺪرﻧﯿﺴﻢ ﻏﺮﺑﯽ اﺳﺖ. روش ﺗﺤﻘﯿﻖ ﮐﺘﺎبﺧﺎﻧﻪای و ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﺳﻨﺎد ﺗﺎرﯾﺨﯽ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ. ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﯾﻦ ﻗﺎﺟﺎر )1896-1848( ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﭘﺪرش ﻣﺤﻤﺪﺷﺎه ﭘﺎدﺷﺎه اﯾﺮان ﺷﺪ. ﻣﺤﻤﺪﺷﺎه ﻣﺨﺎﻟﻒ اﻗﺪاﻣﺎت ﭘﺪرش ﻋﺒﺎس ﻣﯿﺮزا ﺑﺮای اﺻﻼح ﻗﺸﻮن و دﯾﻮانﺳﺎﻻری ﺑﺎ ﺳﺮﻣﺸﻖ ﮔﺮﻓﺘﻦ از ﻏﺮب ﺑﻮد. او ﯾﮑﯽ از ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺻﺎﺣﺐﻣﻨﺼﺒﺎن اﯾﺮاﻧﯽ ﺑﻮد ﮐﻪ ﻣﺤﺮک ﺣﺮﮐﺖ ﺿﺪ اﺻﻼﺣﺎت در ﻧﯿﻤﻪ اول ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ ﺷﺪ. ﻧﺎﺻﺮاﻟﺪﯾﻦﺷﺎه ﻓﺮزﻧﺪ او ﺑﺎر دﯾﮕﺮ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﭘﺪر را ﺗﻐﯿﯿﺮ و ﭘﯿﺮو ﭘﺪرﺑﺰرﮔﺶ ﻋﺒﺎس ﻣﯿﺮزا ﺷﺪ. او ﺑﺎ ﻧﺼﺐ اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ، ﺷﺨﺼﯿﺖ اﺻﻼحﻃﻠﺐ اﯾﺮاﻧﯽ اواﺳﻂ ﻗﺮن ﻧﻮزدﻫﻢ، ﺑﻪ ﺻﺪراﻋﻈﻤﯽ اﯾﻦ ﺗﻤﺎﯾﻞ را آﺷﮑﺎر ﮐﺮد. اﻗﺪاﻣﺎت اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ ﺑﺎ ﻣﺨﺎﻟﻔﺖ ﺑﺨﺸﯽ از درﺑﺎر، اﺷﺮاف و روﺣﺎﻧﯿﻮن روﺑﻪرو ﺷﺪ و اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ ﺑﺮﮐﻨﺎر و ﺑﻪ ﻗﺘﻞ رﺳﯿﺪ. ﻧﺼﺐ و ﻋﺰل اﻣﯿﺮﮐﺒﯿﺮ ﻧﻘﻄﻪ ﻋﻄﻔﯽ در ﺗﺎرﯾﺦ اﯾﺮان اﺳﺖ، ﭼﺮاﮐﻪ در دوره ﺻﺪارت او ﺗﻌﺎرض ﺑﯿﻦ دو ﺟﺮﯾﺎن اﺻﻼحﻃﻠﺐ ﺑﺎ اﻟﮕﻮی ﻏﺮﺑﯽ و ﺿﺪ اﺻﻼﺣﺎت ﺑﺎ ﺟﻬﺖ ﮔﯿﺮی داﺧﻠﯽ ﻋﻠﻨﯽ ﺷﺪ. ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺶ ﻧﺸﺎن ﻣﯽدﻫﺪ ﮐﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﺿﺪ اﺻﻼﺣﺎت ﺑﺮﺧﻼف ﺣﺮﮐﺖ اﺻﻼﺣﯽ ﻣﻨﺸﺄ داﺧﻠﯽ داﺷﺖ و ﺑﻪ ﻧﻬﻀﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ ﺗﺤﻮل ﯾﺎﻓﺖ.
Machine summary:
اين تصور از جامعه را به شکلی واضح میتوان در پیشگفتار فریدریش انگلس به چاپ سوم «هجدهم برومر لوئی بناپارت» (1885) مارکس يافت: «یک نکته دیگر را هم باید افزود و آن اینکه مارکس برای نخستین بار قانون سترگ حرکت تاریخ را کشف کرد که بهموجب آن هر مبارزه تاریخی اعم از مبارزه در عرصه سیاسی، مذهبی، فلسفی یا در هر عرصه دیگر ایدئولوژیک در واقعیت امر چیزی جز نمودار کموبیش روشن مبارزه طبقاتی جامعه نیست و موجودیت این طبقاتی و بنابراین تصادم میان آنها نیز بهنوبه خود به درجه تکامل وضع اقتصادی و خصلت و شیوه تولید و مبادله (که چگونگی آن را همان شیوه تولید معین میکند) بستگی دارد.
علت واکنش يا بازتاب اين است که مناسبات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی در اینگونه جوامع - ازجمله جامعه ایران - بنیادی با وضعیت در جوامع غربی متفاوت بود و تا به امروز متفاوت هست.
هدف از طرح مفهوم «سنتگرايي بازتابی» بررسی این موضوع است که: چگونه عنصرهای معرفتی، شناختی، فکری، فرهنگی و اجتماعی بر شیوه تفکر، الگو رفتاری، شیوه زندگی و تفکر سیاسی، اجتماعی، فلسفی و تاریخی در عصری مشخص تأثیر گذاشته و سبب تغییر وضع فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه میشود و بهاصطلاح واقعیت نو خلق میشود.
واکنش در جوامع غربی ظهور عمل و فکر محافظهکارانه بود که از اوایل قرن نوزدهم بهتدریج شکل گرفت و در طول قرن نوزدهم و نیمه اول قرن بیستم به جنبش اجتماعی و حتی انقلابی افراطی راست و Weber, 1980 Pieper, 1958 Assmann, 1999 Shils, 1981 Dietmann, 2004 Greiffenhagen, 1986 Beck/Giddens.