Abstract:
در طول تاریخ، نمادهای زیادی برای تزئین ساختمانها و بناهای معماری استفاده شده است که این نمادها در ادوار گوناگون تحولات بسیاری زیادی را به خود دیده است. نقوش به کار رفته در بناهای معماری دربردارنده تجارب فرهنگی، اجتماعی و معتقدات مذهبی دوران خویش هستند و با توجه به این مطالب میتوان عنوان کرد که این نقوش به درک و فهم بهتر و بیشتر از سیر تحول افکار و اندیشههای مردم آن دوران کمک شایان توجهی میکند. دوره تیموی یکی از مهمترین دورههای معماری اسلامی است. بر این اساس، در پژوهش حاضر، هدف اصلی این است که نقوش گیاهی و جانوری در معماری دوره تیموری بررسی شود. پس پرسش اصلی در این پژوهش، این است که چه نقوش گیاهی و جانوری در معماری دوره تیموری وجود دارد؟ در این پژوهش، پس از مبانی نظری، نقوش گیاهی و جانوری در معماری دوره تیموری بررسی میشود. این پژوهش ماهیت کاربردی دارد و از نوع توصیفی - تحلیلی به شمار میرود. روش گردآوری اطلاعات، کتابخانهای است. روش تحلیل، کیفی است. این پژوهش نشان میدهد که در دوره تیموری، بیشتر به نقوش گیاهی مانند اسلیمی و ختایی پرداخته شد و کمتر به نقوش حیوانی پرداخته شده است.
Throughout history, many symbols have been used to decorate buildings and architectural
monuments, and these symbols have experienced many changes at various
times. The motifs used in the architectural buildings contain the cultural, social, and
religious experiences of their time, and according to this content, it can be said that these
motifs contribute to a better understanding of the evolution of the thoughts and ideas
of the people of that era. The period is one of the most significant periods of Islamic
architecture. On this basis, in today’s research, the main objective is to study plant and
animal motifs in the architecture of the Timurid period. Thus, the main issue in this
research is what plant and animal patterns are there in Timurid’s period architecture?
In this research, after the theoretical foundations, the vegetal and animal patterns of
Timurid’s period architecture are studied. This research has an applied character and is
regarded as descriptive-analytic. The information collection methodology is a library.
The analytical approach is qualitative. This research shows that in the Timurid period,
vegetal patterns such as Salimi and Khatai were most often discussed and animal patterns
were less.
Machine summary:
هر چند که تزئين معماري با نقوش به دوران قبل از تيموريان برمي گردد، اما در دوره تيموريان به اهميت و برجستگي فراواني دست پيدا کرد؛ هر چند که از نقوش گياهي و جانوري کمتري نسبت به دوره هاي قبل و بعد از خود استفاده کرد، اما مقرنس کاري هاي زيبا، تزئين ها، کاشيکاري هاي زيبا و باشکوه و موارد ديگر از جمله نقش هاي زيبايي است که در اين دوران مورد توجه قرار گرفت .
تيموريان از جمله تمدن هايي بودند که از نمادگرايي و استفاده از نقوش گياهي و جانوري توانستند تا حدود زيادي بر معماري ايران تاثيرگذار باشند که البته اين تاثيرگذاري به واسطه زيبايي هاي تزئيني در اين دوره بوده است .
رستمي و فتح الهي مرندي (١٣٩٧) در پژوهشي با عنوان «بررسي تطبيقي نقوش تزييني گياهي به کار رفته در شاهنامه بايسنقري و مسجد گوهرشاد مشهد»، به بررسي و شناخت آرايه هاي تزييني گياهي به کاررفته درشاهنامه بايسنقري ،ميزان وکيفيت به کارگيري اين آرايه ها در تزيينات معماري مسجد گوهرشاد مي پردازند.
از جمله تزيينات گياهي استفاده شده در ابنيه هاي اين دوره ، مي توان به نقش هاي ختايي و اسليمي ساقه اي که در اسپرهاي طولاني يا عمودي به کار گرفته مي شده است ، اشاره نمود (شايسته فر و سدره نشين ، ١٣٩٢).
اين درحالي است که ايوان هاي مدرسه غياثيه نقوش اسليمي و ختايي ندارند و هندسي مي باشند و در آن ها کتيبه هايي به خط کوفي رؤيت مي گردد.
در دوره تيموري ، در مسجد گوهرشاد، نقوش اسليمي و در مدرسه غياثيه و دودر، گل هاي ختايي بيشتر استفاده شده است .