Abstract:
خلافت و جانشینی یکی از مفاهیم پر اهمیت در مفاهیم دینی بالاخص آموزههای قرآن کریم میباشد. قرآنکریم به شکلهای گوناگون و در آیات متعددی این مسئله را مورد بررسی و قراردادهاست، اما در برخی موارد به طور واضح به بیان آموزههای خود پیرامون خلافت انسان بر زمین میپردازد که در یکی از مهمترین موارد آن میتوان به آیه 30 سوره مبارکه بقره «واذ قال ربک للملائکة انی جاعل فی الارض خلیفة» اشاره کرد. این آیه و آیاتی با محتواهای مشابه در طول تاریخ اسلامی به طور گسترده از منظر علمای شیعه و سنی بررسی شده و بحثهای فراوانی پیرامون آن شکل گرفته است. اما در بسیاری از این مباحث توجه به جنبه ها و ظرفیتهای اجتماعی موجود در این آیه کمتر بازتاب یافته است. از جمله علمایی که در قرن اخیر تلاش کرده است تا به بحث پیرامون جنبه های اجتماعی قرآن کریم مبتنی بر این آیه بپردازد، شهید محمد باقر صدر است. ایشان با استفاده از روش خاص خود در فهم قرآن کریم با تکیه بر این آیه تلاش کرده است تا ضمن نقد نظام سرمایه داری، تصویری جامع از نظام اجتماعی قرآن کریم ارائه دهد.
Machine summary:
قرآنکریم به شکلهای گوناگون و در آیات متعددی این مسئله را مورد بررسی و قراردادهاست، اما در برخی موارد به طور واضح به بیان آموزههای خود پیرامون خلافت انسان بر زمین میپردازد که در یکی از مهمترین موارد آن میتوان به آیه 30 سوره مبارکه بقره «وَإِذْ قَالَ رَبُّكَ لِلْمَلَائِكَةِ إِنِّي جَاعِلٌ فِي الْأَرْضِ خَلِيفَةً» اشاره کرد.
این متفکر با رویکرد خاصی که در بحث تفسیر و فهم قرآن کریم دارد که در ادامه مورد اشاره قرار میگیرد تلاش کرده است تا ضمن نقد رویکردهای نظامات فکری جهان حاضر، تصویری جامع از نظام اجتماعی اسلامی ارائه دهد.
شهید صدر نظام فکری خود را بر آیات قرآن کریم بویژه آیاتی همچون آیه 30 سوره بقره 1 پیرامون خلافت و جانشینی انسان، آیه 30 سوره روم 2 پیرامون بحث مفهوم شناسی فطرت و آیه 72 سوره احزاب 3 پیرامون امانت الهی بر دوش انسان بنا نهاده است.
3. این سنتها با اراده و اختیار انسان قابل جمع است و سبب نمی شود که عمل و کار آزاد انسانی مورد خدشه قرارگیرد(صدر،۱۴۲۱ب:ص75).
آیه 213 سوره بقره 10 نظریهنظام سرمایه داری از آن جا که آزادی از مبانی اصلی نظام دموکراسی غرب است، لازم است تا این مسئله به دقت در مفهوم غربی و اسلامی آن مورد بررسی قرار گیرد.
Among the scholars who have tried in the last century to discuss the social aspects of the Holy Quran based on this verse is the martyr Mohammad Baqir Sadr.