Abstract:
ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﺿﺮ در ﺻﺪد ﻣﻘﺎﯾﺴﮥ ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺿﻮاءاﻟﺒﯿﺎن و اﻟﻤﯿﺰان در زﻣﯿﻨﮥ روش ﺗﻔﺴﯿﺮی ﻗﺮآن ﺑﻪ ﻗﺮآن اﺳﺖ. اﯾﻦ دو ﻣﻔﺴّﺮ ﺑﻪ ﮔﻔﺘﮥ ﺧﻮدﺷﺎن اﺳﺎس ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺧﻮد را ﺑﺮ اﯾﻦ روش ﭘﺎﯾﻪﮔﺬاری ﮐﺮدهاﻧﺪ. ﻫﺪف از اﯾﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ ﺑﺮرﺳﯽ ﺗﻄﺒﯿﻘﯽ اﯾﻦ روش در اﯾﻦ دو ﺗﻔﺴﯿﺮ اﺳﺖ، ﮐﻪ ﺑﺎ ﺑﯿﺎن ﻧﻘﺎط اﻓﺘﺮاق و اﺗﻔﺎق اﯾﻦ دو ﺗﻔﺴﯿﺮ ﺑﺎ ﮔﻮﻧﻪﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ در ﺗﻔﺴﯿﺮﺷﺎن ﺑﻪﮐﺎر ﺑﺮدهاﻧﺪ، و ﺑﺪون ﻫﯿﭻ ﺗﻌﺼﺒﯽ ﻣﯿﺰان ﺑﻬﺮة ﻫﺮﯾﮏ را ﺑﻪدﺳﺖ آورﯾﻢ. از اﯾﻦ رو، ﺑﺎ روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ و ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﮥ ﻣﻨﺎﺑﻊ ﻧﻮﺷﺘﺎری ﺑﺤﺚﻫﺎی ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ. ﯾﺎﻓﺘﻪﻫﺎی ﭘﮋوﻫﺶ ﺣﺎﮐﯽ از آن اﺳﺖ ﮐﻪ ﻣﺆﻟّﻒ اﻟﻤﯿﺰان ﺑﺎ ﺗﻮﺟّﻪ ﺑﻪ ﻣﻨﺎﺑﻊ، ﻣﺒﺎﻧﯽ و ﮔﺮاﯾﺶﻫﺎی ﺧﻮد ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ اﺳﺘﻔﺎدهﻫﺎ را از اﯾﻦ روش ﺗﻔﺴﯿﺮی ﺑﺒﺮد و ﻣﻄﺎﻟﺐ ارزﺷﻤﻨﺪ و اﺳﺘﻔﺎدهﻫﺎی ﺑﯽﺑﺪﯾﻠﯽ را ﺑﻪدﺳﺖ آورد و ﺑﻪ ﺷﻬﺎدت ﺑﺮﺧﯽ ﺗﺎ ﺑﻪ ﺣﺎل ﮐﺴﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ اﻧﺪازه ﻧﺘﻮاﻧﺴﺘﻪ از اﯾﻦ روش ﺑﻪ اﯾﻦ اﻧﺪازه ﺑﻬﺮه ﺑﺒﺮد و اﻟﺒﺘّﻪ ﺻﺎﺣﺐ اﺿﻮاءاﻟﺒﯿﺎن ﻧﯿﺰ در اﯾﻦ اﻣﺮ ﺗﺎ ﺗﻮاﻧﺴﺘﻪ از اﯾﻦ روش اﺳﺘﻔﺎده ﮐﺮدهاﺳﺖ. در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺑﻪ ﺗﺮﺗﯿﺐ ﻣﺒﺎﺣﺚ ﻣﻔﺎﻫﯿﻢ، اﻗﺴﺎم و ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ، ﻧﻘﺎط اﻓﺘﺮاق ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪه و در ﭘﺎﯾﺎن ﻧﯿﺰ ﻧﻤﻮﻧﻪای از آﺳﯿﺐﻫﺎی اﯾﻦ روش در اﯾﻦ دو ﺗﻔﺴﯿﺮ وﺟﻮد دارد ﭘﺮداﺧﺘﻪ ﺷﺪهاﺳﺖ.
Machine summary:
۶) روش قرآن به قرآن در تفسیر أضواءالبیان الف) روشهای تفسیر آیات با تناسب ظاهری ۱) تفسیر آیات متشابه با آیات محکم: شنقیطی در ذیل آیه 2 سوره حشر ﴿فَأَتاهُمُ اللَّهُ مِنْ حَيْثُ لَمْ يَحْتَسِبُوا﴾ میگوید: معنای آیه با توجه به امثال این سیاق از باب صفات نیست و انتساب ظاهر الفاظی مانند «ید» در آیات سزاوار به خداوند نیست؛، زیرا ظاهر این گونه الفاظ به عضوی از انسان شبیه است و واجب و حتّی ادّعای اجماع شده که باید این الفاظ پلید را به خداوند نسبت نداد و انتساب این الفاظ به خداوند افتراء بزرگی است و اگر شخصی این نسبتها را به خدا بدهد از بزرگترین مُشبّهین و مُجسّمين خواهد بود و این تشبیه باعث میشود شخص به ورطه تعطیل بیفتد؛ زیرا وصفی را که خداوند برای خود ذکر نمود به ادّعای اینکه سزاوار خدا نیست و هیچ دلیلی از قرآن و سنّت و اجماع و نه قولی از علمای سَلَف را ندارد.
ثانیاً یکی از راههای پی بردن به معنای مفردات قرآن، بررسی موارد استعمال آنها در خود قرآن است؛ اما با تتبع در المیزان آنگونه که مقتضای مکتب تفسیری ایشان بوده، در بیان معانی مفردات از این راه استفاده نکرده است.