Abstract:
از آموزه های اهل بیت(ع) در بیان معارف قرآن، گشودن دریچه ای نو و هماهنگ با زمان به نام تاویل است. آیات قرآن افزون بر آنچه از ظاهر آنها استفاده می شود، دارای تاویل اند و بهترین راه دست یافتن به تاویل قرآن از طریق اهل بیت(ع) می باشد؛ زیرا طبق حدیث ثقلین، اهل بیت(ع) به عنوان عدل قرآن به شمار می روند. در بسیاری از روایات اهل بیت(ع) به تاویل آیات قرآن پرداخته شده است. این پژوهش در پی یافتن پاسخ به این سوال است که در روایات تاویلی سوره انفال چه نوع تاویلاتی مرتبط با امیرمومنان(ع) صورت پذیرفته است؟ در این راستا، بر اساس معنای اصطلاحی تاویل قرآن در آیات و روایات، روایات تاویلی سوره انفال درباره امیرمومنان(ع) از بین روایات تفسیری آن استخراج و با روش توصیفی- تحلیلی مشخص شد که چهارنوع تاویل در این روایات وجود دارد که عبارت اند از: معنای باطنی آیه، مصداق باطنی آیه، مصداق آیه در گذر زمان (جری و تطبیق) و مصداق اطلاق یا عموم آیه.
Machine summary:
ک: طباطبایی، ۱۳۹۰: ج۹، ص۱۴۲) اما در چهار روایت فوق بر اولویت امام علی(ع) و ائمه(ع) به مقام امامت تأویل شده است؛ لذا تأویل در این روایات از نوع بیان معنای باطنی آیه بهشمار میرود.
» (عیاشی، ۱۳۸۰: ج۲، ص۵۱) در سه روایت فوق، آیات ۱۵ و ۱۶ انفال بر رفتار امام علی(ع) پس از رحلت پیامبر(ص) تطبیق شده است؛ بنابراین تأویل ذکرشده در این روایات از نوع بیان مصداق آیه در گذر زمان (جری و تطبیق) بهشمار میرود.
» (عیاشی، ۱۳۸۰: ج۲، ص۵۳) واژه «فِتْنَةً» در آیه ۲۵ انفال، مطلق است و شامل هرنوع فتنهای که همگان را در بر بگیرد، میشود؛ ولی در سه روایت فوق به فتنه غصب مقام خلافت امام علی(ع) پس از رحلت پیامبر(ص) تأویل شده است؛ لذا تأویل در این روایات از نوع بیان مصداق اتمّ اطلاق آیه بهشمار میرود.
» (حسکانی، ۱۴۱۱: ج۱، ص۲۷۵) واژه «فِتْنَةً» در آیه ۲۵ انفال، مطلق است و شامل هرنوع فتنهای که همگان را در بر بگیرد، میشود؛ ولی در روایت فوق به فتنه جنگ با امام علی(ع) تأویل شده است؛ لذا تأویل در این روایت از نوع بیان مصداق اتمّ اطلاق آیه بهشمار میرود.
» (اربلى، ۱۳۸۱: ج۱، ص۳۱۲) عبارت «مَنِ اتَّبَعَکَ مِنَ الْمُؤْمِنِینَ» در آیه ۶۴ انفال، مطلق است و هرمؤمنى را که از پیامبر(ص) پیروى کند شامل میشود، ولی در روایت فوق به امام علی(ع) تأویل شده است؛ لذا تأویل در این روایت از نوع بیان مصداق اتمّ اطلاق آیه بهشمار میرود.