Abstract:
«بهائیت» از جمله فرقه‌‌های انحرافی معاصر است که علمای حوزه علمیه قم در یک سده اخیر، نقش محوری در مبارزه با آن داشته‌‌اند و با تبیین صحیح آموزه‌‌های دینی تا حدود زیادی از نشر و گسترش آن در جامعه مسلمین جلوگیریی کرده‌‌اند. این جستار به بررسی نقش علمای قم در مبارزه با فرقه انحرافی بهائیت دردوره معاصر پرداخته و با روش توصیفی-تحلیلی و گردآوری مطالب به شیوه کتابخانه‌‌ای تهیه شده است.
براساس یافته‌‌های پژوهش، مبارزه علمای قم با بهائیت در ابعاد مختلف با روش غیر مستقیم و یا مستقیم توانسته است مواضع بهائیان را به خطر انداخته و مانع پیشروی‌‌های گمراه کننده این فرقه در جامعه گردد. بررسی سیر تحولات نشانگر آن است که مواجهه علما در مبارزه یکنواخت نبوده و در سه دوره «احیا»، «تثبیت» و «رشد» حوزه با تطور همراه بوده است. مبارزه در مرحله احیا، با استفاده از ابزار فقه و تکیه بر مباحث اعتقادی است و در دوره تثبیت، به مواجهه مستقیم تغییر یافت و به صورت مبارزه فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی مطرح شد. در مرحله رشد و توسعه با تکیه بر مفاهیم سیاسی مذهبی شیعه، مبارزه با بهائیت به لایه‌‌های عمیق‌‌تر کشانده شد و از لحاظ کمی و نیز از لحاظ کیفی تغییر یافت و به تخصصی شدن روش مقابله انجامید.
The Baha'i Faith is one of the contemporary deviant sects, against which the scholars of Qom seminary have played a central role in fighting against it in the past century, largely preventing its spread and dissemination within the Muslim community by providing a correct interpretation of religious teachings. This study examines the role of Qom scholars in combating the deviant Baha'i sect in the contemporary period, using a descriptive-analytical approach and collecting materials in a library-based manner. Based on the findings of the research, the struggle of the scholars of Qom against Baha'ism in various dimensions has been able to endanger the positions of the Baha'is and prevent the misleading advancements of this sect in society through indirect or direct methods. The examination of the process of the evolutions indicates that the scholars' confrontation in the struggle has not been uniform and has been accompanied by development in the three periods of "revival," "consolidation," and "growth." The struggle in the revival stage relied on the use of jurisprudential tools and theological discussions, while in the consolidation period, it changed to direct confrontation and emerged as a cultural, economic, and social struggle. In the stage of growth and development, relying on the concepts of Shia political religious beliefs, the struggle against Baha'ism was drawn into deeper layers and changed quantitatively and qualitatively, leading to the specialization of the opposing method.
Machine summary:
را پشت‌‌سر گذاشته است؟ روش مبارزه علمای حوزه علمیه قم با بهائیت چگونه بوده است؟ عوامل تاثیر گذار بر اتخاذ روش‌‌های متفاوت در هر دوره کدامند؟ ضرورت انجام این پژوهش از آن جنبه است که پیروان بهائیت در این سده از زوایای مختلف فکری، فرهنگی و مالی مورد حمایت دشمنان اسلام بهره مند بودند و این حمایت‌ها در پاره‌‌ای از مقاطع از سوی حکومت‌‌های مدعی شیعه‌‌گری صورت می‌گرفته‌اند و لذا بهائیت به واسطه آن حمایت‌ها و وظیفه‌ای که برای خود تعریف کرده بود با تمام توان، در پی آسیب رساندن به مبانی اسلامی شیعه برآمده‌‌اند.
ک: عبدالبهاء، 1934: ص7-12 و زاهدانی، 1388: ص211) در سال‌‌های پس از مشروطه، شرایط سیاسی، اجتماعی و فرهنگی جامعه را قدم به قدم برضد روحانیت سامان می‌‌دادند (جعفریان، 1389: ص27)؛ بهائیان در این زمان با تغییر سیاست در مواجه با حکومت، خود را به دربار نزدیک و بهائیت را به عنوان مهم‌ترین پرونده امنیتی قاجار از اولویت خارج کردند و برخی از مناصب دولتی را به دست گرفتند؛ مانند بهایی معروف، علی قلی خان نبیل الدوله که به مدت چهار سال کاردار ایران در آمریکا بود 1 (اسماعیلی، 1401: ص125-130).
در مجموع، آنچه با بررسی دوره احیا به دست می‌‌آید، این است که آیت الله حائری و مراجع ثلاث که ادامه دهنده راه ایشان بودند؛ با احیای حوزه قم، مبارزه با جریان‌های مقابل اسلام، از جمله بهائیت را به یکی از دغدغه‌‌های حوزه قم تبدیل کردند و به آن، حرکتی مستمر و روبه جلو بخشیدند و با توجه به نشر افکار حاج شیخ که خواهان تلفیق امور فقهی با امور کاربردی جامعه بود، با انسجام بخشی به نهاد روحانیت و احیای مرجعیت در ایران، زمینه را برای مبارزات عمیق‌‌تر و جدی‌‌تر آیت الله بروجردی فراهم کردند.
(
, 
, 
)
