Abstract:
چوب، ماده خامی مناسب برای بروز ذوق، استعداد، هنر و خلاقیت صنعتگران و هنرمندان در دوران مختلف بوده است. هنرمندان ایرانی در دوران اسلامی هم چون دیگر صنایع، در زمینه هنرهای مرتبط با چوب نظیر: خراطی، منبت، گره چینی و خاتم سازی، نفیس‌ترین آثار را خلق کردهاند. طی دوران اسلامی در ساخت عناصر معماری بناهای مذهبی مانند در، محجر و منبر از چوب آثار نفیسی ساخته شده که بررسی آن‌ها ازنظر سیر تکامل و تحول صنایع وابسته به چوب به عنوان بقایای مادی فرهنگی دوران اسلامی و همچنین واکاوی مضامین نقوش و کتیبه‌های مذهبی آن‌ها از اهمیت ویژهای برخوردار بوده که با توجه به اهمیت موضوع تاکنون مطالعات چندانی در این راستا صورت نگرفته است. طی بررسی باستان شناسی که در سال 1394 ه. ش. به منظور شناسایی آثار تاریخی فرهنگی شهرستان بوانات صورت گرفت، آثار چوبی متعددی شناسایی و مورد بازدید قرار گرفت که پژوهش پیش رو در راستای معرفی و تحلیل یافته‌های موجود است. در این راستا، پرسش‌های پژوهش عبارتنداز: از دوران اسلامی بوانات چه آثار چوبی به جای مانده و عناصر تزیینی و مضامین کتیبه‌های آن‌ها چیست؟ از مسجد جامع بوانات و امامزاده حمزه بزم دست ساخته‌های چوبی مختلفی شامل: در، پنجره، منبر و محجر چوبی باقی مانده که ظرافت و تبحر در ساخت آن‌ها چشمگیر است. از آنجا که دو بنای موردبررسی به عنوان مسجد و امامزاده دارای کاربری مذهبی بوده، عموم کتیبه‌ها نیز شامل: آیات قرآن، شهادتین، شهادت ثلاثه، صلوات و نام امامان بود که نشان از تاثیر مذهب تشیع بر صنعت و هنر این دوره است. از آنجا که تنها در بناهای مسجد و امامزاده آثار به خوبی حفظ شدهاند، می‌توان نقش و اهمیت مذهب و قداست را در حفظ آثار فرهنگی و تاریخی بازجست. هم چنین ظروف چوبی که پیش تر از غار کان گوهر به دست آمده بود نیز مورد تاریخ گذاری قرار گرفت که درنهایت آثار چوبی بوانات با توجه به کتیبه‌های موجود در بناها به قرن هشتم هجری قمری، و دوره صفویه تاریخ گذاری شدند.
Abstract: Wood has been a suitable raw material for the expression of taste, talent, art
and creativity of craftsmen and artists in different periods. Iranian artists in the Islamic
period, like other industries, have created the most exquisite artworks made of wood.
During the Islamic period, in the construction of the architectural elements of religious
buildings, such as wood turning, fret work, Gereh Chini, and Khatam’s artworks were
made of wood, which studying on them in terms of the evolution and transformation of
wood-related industries as material and cultural remains of the Islamic period, as well
as analyzing the themes of their religious motifs and inscriptions, has been of special
importance. Considering the importance of this subject, not many studies have been
conducted in this field of research. During the archaeological survey that was carried
out in 2014 in order to identify the cultural historical monuments of Bavanat city, many
wooden artworks were identified and observed, and the upcoming research is in line
with the introduction and analysis of these findings. In this regard, the questions of this
research are: What wooden artworks have been left from the Islamic period of Bavanat,
and what are the decorative elements and themes of their inscriptions? From Jame
Mosque of Bavanat and holy shrine of Hamzeh of Bazm, various hand-made wooden
structures have remained, including doors, windows, pulpits, and wooden latticework,
the delicacy and proficiency in their construction are remarkable. Since the two studied
buildings, the mosque and holy shrine, have religious uses the general inscriptions also
included Quranic verses, Shahadatein, Shahadat-e Salaseh, Salavat and the names of the
Imams, which shows the influence of Shia religion on the industry and art of this period.
(
, 
, 
)
