Abstract:
ترسیم وضعیت الگوی حکمرانی و نسبت آن با زیست در ایران قبل از جنگ های ایران و روس و مسیر بعد از آن، از دو کلان الگوی حکمرانی و از دو عقلانیت که در شیوه ، گستره و ابژه اعمال قدرت متفاوتند، حکایت دارد. برای تبیین این دو الگو، تلاش شده است تا با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و به کمک اسناد، فرآیند حکمرانی را از زاویه پرسش «چگونه حکومت کردن» در چارچوب حکومت مندی فوکو بررسی و نسبت زیست و سیاست و شکل گیری عقلانیت جدید حکمرانی در ایران را دنبال کنیم. بر این اساس این پژوهش بر مبنای پرسش «تکوین و استقرار سازوکارها و فنون جدید حکمرانی در ایران پس از جنگ های ایران و روسیه، چگونه و در چه فرایندی صورت گرفت و چه تاثیری بر نسبت زیست و سیاست و شکل گیری صورت بندی نوآیین حکمرانی در ایران داشته است؟» در پی اثبات این است که «با آگاهی از ناتوانی حکمرانی مبتنی بر آیین پادشاهی، اصلاح گران با ایجاد فنون و نهادهای جدید، به مرور جامعه را در معرض دید قدرت قرار داده، با کنترل و هدایت جمعیت، نوآیین حکمرانی را بنا نهادند». بر این اساس در یک کلیت، از جنگ های ایران و روس، دو استراتژی در اداره قلمرو قابل شناسایی است؛ استراتژی سنت قدمایی پادشاهی بر پایه تکلیف گرایی الهی- سیاسی و استراتژی نوآیین حکمرانی بر پایه فنون جدید که هر کدام با توجه به شیوه اعمال قدرت، گستره اعمال قدرت و ابژه کنترل دو صورت بندی متفاوت از پیوند زیست و سیاست را برجای گذاشته اند.
This study aims to analyze the governance patterns in Iran before and after the Iran-Russia wars, and their relationship with the environment. Two major governance patterns and two different rationalities in the exercise of power, in terms of method, scope, and perspective, are discussed. Using a descriptive-analytical approach and documents, the governance process is examined from the perspective of Michel Foucault's governmentality framework, and the relationship between the environment, politics, and the formation of a new rationality in governance in Iran is explored. The research question is: "How did the formation and establishment of new governance mechanisms and techniques in Iran after the Iran-Russia wars take place, and what impact did it have on the relationship between the environment, politics, and the formation of new governance innovations in Iran? " The study argues that "with an awareness of the failure of governance based on the monarchy system, reformists gradually exposed society to the power of control and guidance of the population by creating new techniques and institutions, and established new governance innovations. " In general, two strategies can be identified in the administration of the territory after the Iran-Russia wars: the traditional strategy of the monarchy based on divine-political obligation and the strategy of new governance innovations based on new techniques, each leaving a different form of the relationship between the environment and politics in terms of the mode of exercising power, the scope of power, and the control perspective.
Machine summary:
بر این اسـاس ایـن پـژوهش بـر مبنـای پرسشِ «تکوین و استقرار سازوکارها و فنـون جدیـد حکمرانـی در ایـران پـس از جنگ های ایران و روسیه ، چگونه و در چه فرایندی صورت گرفت و چه تأثیری بر نسبت زیست و سیاست و شکل گیری صورتبنـدی نـوآیین حکمرانـی در ایـران داشته است ؟» در پی اثبات این است که «با آگاهی از ناتوانی حکمرانی مبتنی بـر آیین پادشاهی، اصلاحگران با ایجاد فنون و نهادهای جدید، به مرور جامعـه را در معرض دید قدرت قرار داده، با کنترل و هدایت جمعیت ، نوآیین حکمرانـی را بنـا نهادند».
این پژوهش در نظر دارد تا رابطـۀ میـان بـدن و قـدرت بـر اسـاس نهادهـای نـوین حکمرانی را که از اواخر سده نوزدهم در ایران به مرور در حال شکل گیری بـود، بررسـی کند و نشان دهد که شکل گیری بحران در زمینه حکمرانـی و شـیوة اعمـال قـدرت نـزد نخبگان، چه تحولاتی را در فنون حکمرانی به وجود آورد؟ با رؤیت پـذیر شـدن جمعیـت در قالب نهادهای جدید، چه امکـانهـایی پـیش روی حکومـت قـرار گرفـت ؟ و چگونـه جمعیت هدف قوانین و فنون جدید حکمرانی قرار گرفت ؟ پیشینۀ پژوهش درباره حکمرانی در ایران، مقاله ها، کتابها و پایاننامه های متعـددی انتشـار یافتـه و هر نویسندهای از زاویه ای سعی در بررسی این موضوع داشته است .
بنابراین آنچه نوشتۀ پیش رو را از پژوهش های دیگر متمایز میکند، محوریتِ اهمیتِ «چگونه حکومت کردن و همگامی مسئله شدن شیوة اعمال قدرت و رؤیت پذیری جامعه » برای حکومت در قالب آیین نوین حکمرانی با به کارگیری فنون جدید -مطالعـه مـوردی ایران از دورة عباسمیرزا تا اوایل دروة ناصری- است .