Abstract:
امروزه رسیدگی به دعاوی و فرایند حل اختلاف در محاکم، مطابق با قواعد و اصولی صورت میگیرد که در مجموع آیین دادرسی را تشکیل میدهند. دادرسیها، تحت سیطره اصول و قواعد معینی ایجاد، جریان و خاتمه مییابند. اصول مذکور برای دادرس نقش راهبردی دارند و موضوع اصلی آنها تعیین نقش متقابل اصحاب دعوا و دادرس و تضمین حقوق اساسی طرفین است و این اصول ضامن اجرای عدالت در دادرسی هستند. در واقع اصول دادرسی، قانونگذار را مجاب میکند تا در جهت اجرای آنها و جلوگیری از تعرض به آن، اقدام به وضع قواعد در قالب قوانین موضوعه کند. نقش اصول دادرسی در جریان دادرسی دعاوی مدنی در رسیدگی به یک پرونده از آغاز تا پایان آن محسوس است و نمیتوان از به کارگیری آن در وضع و اجرای قانون آیین دادرسی مدنی چشمپوشی کرد. هر دعوا و پرونده حقوقی در چارچوب اصول دادرسی جریان مییابد و به قطعیت میرسد و این اصول دادرسی است که در قالب قواعد و مقررات، روند رسیدگی به دعاوی را مشخص میسازد. بنابراین دعوایی که خارج از اصول مسلم دادرسی رسیدگی شود و منجر به صدور رای شود هیچگاه تضمین کننده اجرای عدالت و نظم در محاکم نخواهد بود.
Machine summary:
اصول مذکور برای دادرس نقش راهبردی دارند و موضوع اصلی آن ها تعیین نقش متقابل اصحاب دعوا و دادرس و تضمین حقوق اساسی طرفین است و این اصول ضامن اجرای عدالت در دادرسی هستند.
آیین دادرسی هم در لغت ، به معنی اصول محاکمات ، دستور و روش دادرسی و قوانین و مقرراتی است که برای رسیدگی به دعاوی حقوقی و کیفری باید از طرف دادگاه ها و اصحاب دعوا رعایت شود.
دعاوی حقوقی در دادگاه ها بر اساس اصول و روشی رسیدگی میگردد که به آن ها آیین دادرسی مدنی گفته میشود و عبارتند از: مجموع قواعدی که چگونگی اقامه دعوا و ارائه دلایل به دادگاه و همچنین دفاع از حقوق مکتسبه و طرح دعوا و ابلاغ به طرفین دعوا و تشریفات رسیدگی در دادگاه و صلاحیت دادگاه ها و نحوه صدور احکام و شرایط تجدید نظرخواهی و اعتراض به احکام صادره و اجرای احکام را بیان مینماید.
بر این اساس ، آیین دادرسی مدنی، قواعدی است که اصحاب دعوا اعم از خواهان و خوانده ، قضات محاکم و اشخاص وابسته به آن ها در امر قضا، در جریان دادرسی از آغاز تا فرجام رسیدگی دادگاه و صدور حکم باید رعایت کنند.
یکـی از مهمتـرین قواعـد دادرسـی ناشــی از این اصل آنسـت ١ ـ ماده ١٩٩ قانون آیین دادرسی مدنی مقرر میدارد: «در کلیه امور حقوقی دادگاه علاوه بر رسیدگی به دلایل مورد استناد طرفین دعوا، هر گونه تحقیق یا اقدامی که برای کشف حقیقت لازم باشد انجام خواهد داد.