Abstract:
طَلق با نام انگلیسی Talc، کانی هیدرات سیلیکات منیزیوم با فرمول شیمیایی Mg3Si4O10(OH)2 از سیلیکات‌های ورقه‌ای و نرم‌ترین کانی شناخته شده است. این کانی جلایی مرواریدی دارد، در لمس، چرب به‌نظر می‌رسد و در برابر حرارت مقاوم است. در عین حال نام طلق به سنگهای غنی از این کانی نیز اطلاق می‌شود. حکمای دورۀ اسلامی مواد مختلفی را با نام طلق می‌شناخته‌اند که با توجه به شرحشان، با کانی‌های موسکوویت و کائولینیت از گروه میکا؛ آزبست، پنبۀ نسوز یا پنبۀ کوهی از سیلیکات‌های زنجیره‌ای؛ و نوعی سنگ گچ از گروه سولفات‌ها، و نیز نوعی سنگ دگرگونی قابل تطبیق‌اند. هدف این مطالعه بررسی هر یک از این موارد، و چرایی و چگونگی مطابقت یا خلط آنها با طلق است. وصف محمد بن زکریا رازی (251-313ق) از طلق به شفافیت، درخشندگی و تورّق آن به‌دنبال ضربه، قابل انطباق با موسکوویت است که سطح کلیواژ قاعده‌ای و کاملی دارد. رازی در جای دیگری طلق تورّق‌پذیر قبرس را از نوع سنگ گچ دانسته‌است. در دیگر آثار دورۀ اسلامی نیز طلق یا نوعی از آن را گاه با گچ یکی دانسته یا وجود آن را در معادن سنگ گچ گزارش کرده‌اند. آزبست و کائولینیت کانی‌های دیگری هستند که قدمت یا خاستگاه خلط آنها با طلق در آثار دورۀ اسلامی به ترجمه‌های عربی نوشته‌های دیوسکوریدس (داروشناس یونانی سدۀ نخست میلادی) بازمی‌گردد. شرح روش فرآوری طلق برای عایق‌سازی کشتی‌ها در برابر آتش، و شفافیت، چرب نبودن، گدازناپذیری و نسوز بودن، مجموعه‌ای از ویژگی‌های آن در آثار متأخر دورۀ اسلامی است که قابل انطباق با سنگهای غنی از طلق است؛ سنگ‌هایی که خود محصول دگرگونی سنگهای آذرین غنی از منیزیوم هستند.
Talc as a hydrated magnesium silicate is the softest, pearly luster, heat-resistant mineral, which belongs to the clay group of phyllosilicates, with the chemical formula Mg3Si4O10(OH)2. Muslim scholars knew four different kinds of minerals as Talc, whose descriptions might correspond to micas’ phyllosilicates namely Muscovite and Kaolinite, calcium sulfate or Gypsum, and inosilicate Asbestos as well. Some metamorphic Talc-rich schists, such as steatite or soapstone have been also called Talc in Muslim mineralogist al-Tifashis’ treatise. The goal of this paper is to estimate the above-mentioned minerals from both historical and mineralogical views carefully and to determine how and why these minerals and stones have been confused with talc by some prominent Muslim scholars, looking back to ancient Greek and Latin texts.
(
, 
, 
)
