Abstract:
تجارت خارجی و بهبود کیفیت صادرات از جمله راهکارهایی است که برای دستیابی به توسعه اقتصادی بالاتر در بسیاری از کشورها مورد توجه قرار گرفته است. نگاهی گذرا به نظریات تجارت بینالملل نشان میدهد، اجماع کلی نظریات بر این است که تجارت باعث رشد و توسعة اقتصادی کشورها می شود. این آثار مثبت می تواند ابعاد مختلفی از زندگی انسانها را تحت تاثیر قرار دهد. یکی از ابعاد مهم توسعه اقتصادی و اجتماعی، وضعیت زنان و بهرهمندی آنها از فرایند توسعه است. به همین سبب پژوهش حاضر به بررسی تاثیر باز بودن تجاری و متنوعسازی صادرات، به عنوان دو مولفه مهم تجارت و ساختار آن، بر شاخص توسعه جنسیتی پرداخته است. این پژوهش با در نظر گرفتن منطقه شمال آفریقا و خاورمیانه و اطلاعات آماری بین سالهای 1995 تا 2021 در چارچوب مدل رگرسیون دادههای پانل نشان میدهد که باز بودن تجاری و متنوع سازی صادرات تاثیر مثبت و معناداری بر شاخص توسعه جنسیتی و زیر شاخصهای مربوط به آن داشته است. به طوری که در گروه کشورهای مورد مطالعه افزایش یک درصدی شاخص باز بودن تجاری توسعه جنسیتی را به میزان 0.015 درصد و افزایش یک درصدی تنوع صادراتی، توسعه جنسیتی را به میزان 0.034 درصد بهبود بخشیده است.
Foreign trade and improving the quality of exports are among the strategies that have been considered to achieve higher economic development in many countries. A quick look at the theories of international trade shows that the general consensus of these theories is that trade causes the economic growth and development of countries and these positive effects can affect different aspects of people's lives. One of the important dimensions of economic and social development is the status of women and their benefit from the development process. For this reason, this research has investigated the effect of trade openness and export diversification, as two important components of trade and its structure, on the gender development index. Considering North Africa and the Middle East (MENA) region and statistical information between 1995 and 2021 in the framework of the panel data regression model, this research shows that trade openness and export diversification have a positive and significant effect on the gender development index and its sub-indices. So that in the group of countries studied, a one percent increase in the trade openness has improved gender development by 0.015 percent and a one percent increase in export diversification has improved gender development by 0.034 percent.
Machine summary:
این پژوهش با در نظر گرفتن منطقه شمال آفریقا و خاورمیانه و اطلاعات آماری بین سال های ١٩٩٥ تا ٢٠٢١ در چارچوب مدل رگرسیون داده های پانل نشان می دهد کـه بـاز بودن تجاری و متنوع سازی صادرات تأثیر مثبت و معناداری بر شاخص توسعه جنسیتی و زیر شاخص های مربوط به آن داشته است .
مطالعات متعددی به بررسی آثار تجارت بر وضعیت زنان پرداخته اند، که اغلب بر وضعیت اشتغال و یا دستمزد زنان تمرکز یافته اند (مطالعات بلک و برینرد (Black and Brainerd) (٢٠٠٤)، یاسمین (Yasmin) (٢٠٠٩)، رحمان (Rahman) (٢٠١١)، موکرجی و چودری (Mukhopadhyay and Chaudhuri) (٢٠١١)، جان و همکـاران (Juhn et al) (٢٠١٣)، جمیلا و کاواباتا (Jamielaa and Kawabata) (٢٠١٤)، گاچوکی (Gachoki) (٢٠٢٢) از این دست مطالعات هستند) و یا بیشتر پژوهش ها تنها حول یک زیرشـاخص توسـعه جنسـیتی مانند آموزش یا درآمد سرانه انجام شده اند (نظیر شولتز (Schultz) (٢٠٠٧)، فاروق و همکـاران (Farooq et al) (٢٠١٩)، افشـاری و خوشـه گـل گروسـی (١٣٩٤))؛ رویکـردی کـه حصـول تصویری جـامع را بـه دنبـال نخواهـد داشـت .
باتوجه بـه این نتایج و باتوجه به اهمیت باز بودن تجارت و برابری جنسیتی بـرای توسـعه اقتصـادی ، ایـن مطالعه پیشنهاد می دهد که ، سیاست بازبودن تجاری که منجر به افزایش صادرات و فراهم کردن فرصت های برابر برای زنان و مردان در آموزش و اشتغال می شود، باید بـه منظـور دسـتیابی بـه سطوح بالاتر توسعه اقتصـادی و برقـراری برابـری جنسـیتی در کلیـه فعالیـت هـای اقتصـادی لحاظ شود.