Abstract:
هر نوع خودکامگی در رای و فرمانروایی را، استبداد می گویند. استبداد عقیدتی یکی از شعبه های استبداد است. در قرآن کریم به اشراف زورگو، مستکبر، فراعنه و مترفین، مستبد گفته می شود. استبداد عقیدتی عبارت است از: ارادت خود سرانه که منسلکین در ذی سیاست روحانیّه به عنوان دیانت، اظهار و ملّت جهول را به وسیله فرط جهالت و عدم خبرت به مقتضیات کیش و آیین خود، به اطاعت وا می دارند و این اطاعت و پیروی چون غیر مستند به حکم الهی است، لهذا از مراتب شرک می باشد. و هم چنین می توان گفت که مقصود از استبداد عقیدتی این است که گاهی فرد در برابر تغییر اعتقاداتش، استبداد و استکبار می ورزد و گاهی نیز از طریق اعتقاداتش استبداد و استکبار می ورزد و ادّعای الوهیّت می کند و انتظار دارد که مردم، او را به عنوان خدا و ربّ، تعظیم و عبادت نمایند و در برابر او سر تسلیم و بندگی فرود آورند. در قرآن کریم و نهج البلاغه به استبداد عقیدتی توجّه خاصّ شده است. آموزه توحید و خداپرستی قرآن کریم و اندیشه نورانی امام علی (ع) به هیچ وجه با استبداد و خودکامگی سازگار نیست، بلکه در سراسر قرآن و نهج البلاغه، ناسازگاری با استبداد و خودسری و خود کامگی مشاهده می شود.
Machine summary:
در نهج البلاغه واژه استبداد به صراحت به کار رفته و در جاهای زیادی از نهج البلاغه به موضوعاتی از قبیل : اشرافیت ، استبداد، استکبار، اسارت های منفی و انحطاط آور،آزادی در بیان ،آزادی در اندیشه ،آزادی سیاسی ، اختلاف میان مسلمانان و عوامل آن ، هواپرستی ، خودمحوری ، خودخواهی ، خودپسندی ، تکبّر، طاغوت و طاغوتیان ، جبّ اران ، انحطاط فکری ، موانع بینش و ده ها مفهوم و موضوع دیگر که همگی بیانگر استبداد عقیدتی هستند اشاره نموده است .
انسان وقتی بخواهد استبداد عقیدتی را در قرآن و نهج البلاغه بررسی و بحث نماید، راهش این است که کارنامه مخالفان انبیاء و اولیاء الهی و عمل کردهای آنان مانند فرعون و نمرود و دیگران را مورد مطالعه قرار دهد.
با شناخت واژه استبداد و واژگان مرتبط با آن ، و شناخت زمینه ها و روش های مقابله و آثار و نتایج استبداد عقیدتی وآگاهی از ویژگی ها و مصادیق و شناخت خصوصیات مستبدین عقیدتی و سیاسی از طریق قرآن کریم و نهج البلاغه که منابع اصلی برای جامعه اسلامی هستند، می توان جامعه فرعونی و طاغوتی را از جامعه الهی و خدا محور باز شناخت و این امر تاثیر ویژه ای در برقراری جامعه خدامحور خواهد داشت .
قدرت قدرت ، امکانات و نیرومندی حکومت ، از دیگر زمینه های ایجاد استبداد عقیدتی می باشد که در آیات ٣٣ و ٣٤ سوره نمل به آن اشاره شده است .