Abstract:
آیه ١٥سوره طه (ا ّن الساعه آتیه اکاد اخفیها …)، تنها آیه ای است که در آن فعل
کاد مثبت به کار رفته و در عین حال مفسرین در معنا وتفسیر آن اختلاف کرده اند. توجه به
ظاهر آیه، دلیل این اختلاف را برای ما روشن میکند. چون از طرفی «اکاد» ظهور در نزدیک
بودن زمان وقوع فعل داشته و«اخفیها» به معنای پنهان کردن میباشد. اما از سوی دیگر معنای
التزامی این آیه (پنهان نبودن وقت قیامت) با عقیده حتمی مسلمین مبنی بر پوشیده بودن زمان
قیامت، سازگاری ندارد. مفسرین جهت سازش بین این آیه وعقیده صحیح مسلمین، تاویلات
و توجیهات مختلفی ذکر کرده اند. در این مقاله برای درک تفسیر صحیح آیه، ابتدا معانی
ذکر شده در لسان ادباء برای«کاد» آورده شده، سپس مشخص می شود که تنها معنای «کاد»
همان معنای «مقاربت و نزدیکی» می باشد و معانی دیگر به همین معنا بازگشت دارند. در
مورد آیه نیز پس از ذکر اقوال و تفاسیر و توجیهات گوناگون، تفسیری که کلمات را در
معنای ظاهری خود معنا کرده و مراد از اخفاء قیامت را، خبر ندادن از اصل وقوع قیامت
دانسته، تنها تفسیر صحیح خالی از اشکال، معرفی میگردد.
Machine summary:
در این مقاله برای درک تفسیر صحیح آیه، ابتدا معانی ذکر شده در لسان ادباء برای«کاد» آورده شده، سپس مشخص می شود که تنها معنای «کاد» همان معنای «مقاربت و نزدیکی» می باشد و معانی دیگر به همین معنا بازگشت دارند.
توجه به این نکته که از بیست وچهار مورد استعمال «کاد» در قرآن، یک چهارم آن، مورد اختلاف مفسرین واقع شده، در روح و جان محقق این سوال را پررنگ میکند که مبادا این اختلافات، از اختلاف مبنای ادبی در مورد«کاد» نشات گرفته باشد؟ لذا محققی که در صدد یافتن معنا و تفسیر صحیح آیات مشتمل بر«کاد» است، ناچار باید ابتدا به کلام علمای ادب رجوع کرده و اختلافات آنان را بررسی و قول حق را از میان انها استخراج کند.
معانی ذکر شده برای «کاد» در کتب نحوی در مورد معنای«کاد»، در میان نحوی ها اختلاف وجود دارد و تمام اقوال در مورد معنای این فعل را می توان در چهار قول جمع کرد: قول اول: اثبات «کاد» نفی بوده و نفی آن اثبات میباشد؛ یعنی اگر کاد به صورت مثبت استعمال شود، معنای نفی خواهد داد چنانچه منفی استعمال شود، مفید معنای اثبات خواهد بود.
چنانچه از متن ابن مالک بر می آید این مطلب در میان متأخرین مشهور بوده است، تا جایی که این معنی لغز (معما) قرار داده شده و معری چنین گفته است: (مدنی، الحدائق الندیه، 1388: ص268) أ نحوی هذا العصر ما هی لفظه *** جرت فی لسانی جرهم وثمود اذا استعملت صوره الجحد اثبتت*** وإن اثبتت قامت مقام جحود ادله قول اوّل: قائلین به این قول، در حقیقت دو مدعا مطرح کرده اند: 1) کاد در صورت مثبت بودن، معنای نفی می رساند 2) در صورت نفی، مفید معنای اثبات میباشد.