عناصر خردورزی در تعبیر دینی Journal Article

"امام موسی کاظم علیه‌السلام در فقره سوم، ضمن بیان نشانه‌های تکوینی طرح شده در آیه فقره قبل، تصریح کرده‌اند: این نشانه‌ها و آیات تکوینی را خداوند برای شناخت و معرفت خود و اثبات ربوبیت و تدبیر یگانه خویش در عالم هستی قرار داده است. به دلیل تأثیر فراوان تفکر در تحصیل معرفت الهی و در نهایت، دستیابی انسان به ایمان و عمل صالح، علاوه بر روایت هشام، تفکر در آیات تکوینی در احادیث دیگر نیز فراوان مورد توجه قرار گرفته است. در فقره بیستم روایت هشام ذکر علم، متفرع بر طاعت و پرستش خدا، (45) قرینه روشنی است که علم مطلوب از دیدگاه اسلام، علمی است که در هدایت انسان به سوی طاعت خدا، که منشأ همه اعمال صالح دیگر است، نافع و مفید باشد. چون معرفت خداوند، شرط اول هر نوع عبادت صحیح و کامل است (68) و اکتساب و تحصیل بهشت نیز بدون عمل صالح غیر ممکن، بنابراین، در این روایت نیز به دو عنصر شناختی و عملی عقل به طور ضمنی اشاره شده است. از فقره بیست و هفتم روایت هشام، مطابقت و هماهنگی علم (عقیده و قول) با عمل (فعل)، به عنوان ویژگی اساسی عاقل در تعبیر دینی (عاقل عن الله) استفاده می‌شود: «من لم یعقل عن الله لم یعقد قلبه علی معرفة ثابتة یبصرها و یجد حقیقتها فی قلبه و لا یکون احد کذلک الا من کان قوله لفعله مصدقا. (77) علاوه بر روایت هشام، در روایات دیگر نیز تصدیق قول و عقیده به وسیله فعل و عمل و عدم تنافی بین علم و عمل، به عنوان ویژگی عالم عاقل ذکر شده است."