Abstract:
منشآتنگاری بهعنوان یکی از منابع اسنادی تاریخی، مطالب ارزشمندی در وجوه مختلف جامعۀ ایرانی دارد. هرچه از سدههای متقدم به سدههای متأخر پیش میرود، منشآتنگاری از اهمیت و جایگاه والایی در بین ادیبان و مورخان برخوردار میشود. متأسفانه تاریخپژوهان به دلایلی همچون عدم انتشار گستردۀ آنها، دشواری خط نگارشیشان، باور به کلانروایت برتری وجه آموزشی و تعلیمی آنان و غیره بدانها کمتوجهی کردهاند و در بهترین حالت از دادههای تاریخی موجود در متن در توصیف رویداد استفاده شده است. هنوز به منشآتپژوهی بهصورت جدی توجه نشده است. این مقاله با رویکرد منشآتپژوهی با روش تحلیل مضمون درصدد نشاندادن جایگاه و اهمیت منشآت و ترسل معینالدین محمد زمچی اسفزاری از منشیان سدۀ نهم در دربار سلطان حسین بایقرا است. جایگاه خوشنویسی مؤلف موجب شده تا منشآت او از نوع نامهها و محتوای متنوع و در نوع خود منحصربهفرد باشد. او با پیوند ترسلنگاری و رقعهنویسی به منشآتنگاری، نوع جدیدی از متن منشیانه تولید کرده است که در نزد پیشینیان بیسابقه است. اثر زمچی اسفزاری بهدلیل درج اسناد سلطانی، دیوانی و اخوانی با حذفیات حداقلی از رویکرد آموزشی به رویکرد تولید متن اسنادی گام نهاده است که در هفت محور اهمیت و جایگاه آن در منشآتنگاری نشان داده شده است.
Monsha'at as one of the historical documentary sources has valuable content on various aspects of Iranian society. As it goes from the previous centuries to the later centuries, Monsha'at has gained importance and a high position among the Literati and Historians. Unfortunately, historians have paid little attention to them due to reasons such as their lack of widespread publication, the difficulty of their handwriting, the belief in the grand narrative of the superiority of their educational aspect, etc. Monsha'at research has not been seriously considered so far. This article, using the approach of Monsha'at research with the method of thematic analysis, aims to show the place and importance of Monsha'at and Tarassul of Moinuddin Mohammad Zamji-Esfazari, one of the 9th century actuaries (monshi) at the court of Sultan Hossein Bayqara. The calligrapher's position has led to his creations being diverse and unique in terms of letters and content. He has created a new type of historical documentation by combining the text script (Tarasul) and the epistle(Rogea) with the Mushat script, which is unprecedented in the eyes of his predecessors. By incorporating Sultani, Diwani and Ikhwani documents, Zamji-Esfazari's work has taken a step from the educational approach to creating a documentary text with minimal omissions.
Machine summary:
/ دو فصلنامة علمی تاریخ نگری و تاریخ نگاری دانشگاه الزهرا (س ) سال سی ودوم ، دورة جدید، شمارة ٣٠، پیاپی ١١٥، پاییز و زمستان ١٤٠١ مقاله علمی ـ پژوهشی صفحات ١١٥-٨٩ جایگاه و اهمیت منش̂Hت نگاری در تاریخ شناسی ؛ 1 با تکیه بر منش̂Hت و ترسل معین الدین محمد زمچی اسفزاری 2 اسماعیل حسن زاده تاریخ دریافت : ١٤٠٢/٠٥/٠٣ تاریخ پذیرش : ١٤٠٢/١٠/١٤ چکیده منش̂Hت نگاری به عنوان یکی از منابع اسـنادی تـاریخی ، مطالـب ارزشـمندی در وجـوه مختلف جامعة ایرانی دارد.
اشاره بـه همة این ها در این نوشته مقدور نیست و تنها به چند نمونة منتشرشده در سال های اخیر اشـاره می شود: مانند اسناد و مکاتبات تاریخی ایران گردآورنـده عبدالحـسین نـوایی (١٣٧٠)، دربـارة مکتوبات تاریخی فارسی ایران و ماوراءالنهر گردآورندة منصور صفت گل (ژاپن ، ١٣٨٥)، گزیدة احکام و فرامین شاهان ایران به حکام قفقاز گودرز رشتیانی (١٣٩٤)، منش̂Hت و مکاتیب عـصر صفوی غلامحسین مهرابی (تهران ، ١٤٠٠) و ده ها اثر دیگر؛ دستة سوم ، منش̂Hت پژوهی است .
دسـتة دیگر از پژوهش های مربوط به منش̂Hت با همراه با موضـوع هـای دیگـری اسـت ، امـا معـدود مقالاتی به اهمیت و جایگاه منش̂Hت نگاری در تاریخ شناسی اشاره دارند که مـی تـوان بـه مقالـة اورجی - منوچهری با عنـوان «جایگـاه منـش̂Hت نـصرالله بـن عبـدالمؤمن منـشی سـمرقندی در پژوهش های تاریخی دورة تیموری » اشاره کرد.
STUDIES AND SOURCES IN ISLAMIC ART AND ARCHITECTURE , Brill- leiden Historical Perspective & Historiography, Vol. 32, No. 30, 2023 Alzahra University, http://hph.