Abstract:

تشریعت اسلام حکومت را اساسی بشر دانسته و بر ضرورت تشکیل آن تاکید دارد. هدایت انسانها به سوی خدا، اجرای فرامین و حدود الهی، اقامه قسط و عدل و... از جمله مهمترین اهدافی است که باید در جوامع بشری، توسط دستگاه حکومتی تحقق عینی یابد. نوشتار حاضر با روش تاریخی- تحلیلی و به شیوه کتابخانه‌ای، درصدد بررسی شیوه‌های حکمرانی علی بن ابی طالب (ع) و معاویه بن ابی سفیان است. بررسی دوران حکومت علی (ع) به عنوان چهارمین خلیفه مسلمانان (از دیدگاه اهل سنت) در صدر اسلام از سال 35 تا 40 هـ. ق و دوران حکومت معاویه بن ابی‌سفیان با عنوان استاندار شام در سالهای 41 تا 60هـ. ق نشان از اتخاذ شیوه‌های خاص هر یک در حکمرانی دارد. علی (ع) شیوه‌هایی چون: پایبندی به قرآن و سنت پیامبر اسلام (ص)، مبارزه با فساد، رعایت مساوات‌ در توزیع بیت‌المال، عزل و نصب کارگزاران حکومتی براساس تقوا و شایسته‌سالاری، عدم تفاوت میان عرب و غیرعرب و مسلمان و غیرمسلمانان و معاویه شیوه‌هایی چون: استفادۀ ابزاری از دین در راستای تثیبت خلافت، جعل حدیث، برخورد و کنترل مخالفان، تشکیل حکومت سلطنتی و موروثی در دوران حکمرانی خود بر بلاد اسلامی برگزیدند. معاویه به پیروی از سلف خود به دنبال حفظ و تقویت حکومت خویش و تبدیل آن به امری سلطنتی و موروثی بود، اما علی (ع) به پیروی از پیامبر (ص) در پی بسترسازی برای استحکام پایه‌های حکومت اسلامی براساس تعالیم قرآن و سنت و حکومت بر دل‌ها بود.

Machine summary:

از دیگر سو، معاویه بن ابی سفیان که سالیان بسیاری حکومت شام را بر عهده داشت، از خلیفه وقت پیروی نکرد و تلاش او برای حفظ امارت و امتیازخواهی‌های قبیلگی، موجب شد تا برای نخستین بار جنگهای داخلی ناکثین، قاسطین و مارقین در میان مسلمانان به راه افتد و حكومت در اسلام وارد مرحله جدیدى گردد كه مهم‌ترین شاخص آن، تبدیل خلافت به سلطنت و موروثى نمودن رهبرىِ سیاسى اجتماعى بود. علی (ع) در زمان خلافت خود تلاش کرد از مشارکت در بازیهای فریبکارانه سیاسی و فرصت‌طلبی‌هایی که در حکومت اسلامی ریشه دوانده بود، ممانعت به عمل آورد و حاضر نبود مصلحتی را بر حقی مقدم شمارد به طوری که حتی حاضر بود در این راه با مخالفان به پیکار بپردازد (طبری،1357: 3/ 451؛ ابن عساکر، 1421ق: 62/ 80؛ ابن ابی الحدید، 1385: 10/ 233 - 240؛ کوفی، 1406ق: 1/ 452؛ جعفریان، 1385: 36 و 37؛ مادلونگ،1377: 148 - 150؛ دباشی، 1995. معاویه فرماندار شام و از خویشان عثمان بود که خونخواهی قاتلان عثمان را حق خود می‌دانست (طبری،1357، ج3، ص450؛ ابن عساکر، 1421، ج62، ص182؛ ابن ابی الحدید، 1385، ج10، ص203 و204) شام تحت فرمان معاویه بود، که از حکومت علی سرپیچی نمود (حسینی، 1379: 340؛ ذاکری، 1385: 1/ 34) علی، معاویه را با اعزام والی جدید، و ارسال نامه، از امارت شام برکنار کرد، اما او از اجرای این دستور خلیفه وقت سرباز زد (طبری، 1357: 3/ 462 و461) معاویه با حاکمیت دیرینه خود بر منطقه شام، توانسته بود بر اوضاع آن جا تسلط یابد، و در زمان او، برای نخستین بار، جنگ داخلی در میان مسلمانان به راه افتاد.

Download citation file :
(پژوهیار, , , )

Download PDF
Downlaod HTML

Shortlink:

Page: