مختصات نظر توحیدی (فصل دوم) Journal Article

"خاصیت دیگر اینست که‌ معایب کوچکیکه بنظر وی در جزئیات‌ موجود بود چون کلی را نظر کرد و جزئیات‌ را یکجا باهم دید و با نظر کلی قضاوت‌ کرد آن عیوب جزء برطرف شده و با نهایت‌ وضوح میفهمد که آنچه دیده عیب نیست‌ بلکه عین هنر است. خاصیت دیگر آنست‌ که اجزائیکه در نظر وی یعنی با نظر انفرادی و جزئی بیتناسب جلوه میکرد چون‌ همه را باهم میبیند تناسب زیبای آنرا در یافته میفهمد که مانند خط و خال و چشم و ابرو همه بجای خود نگویند. اما چون ببالای کوه رسید و مشاهده کرد در میان جلگه بس بزرک آن رودخانه که‌ آنقدر عظیم بنظرش میآید جز نوار نفرهء فامی بیش نیست که با تهایت انتظام و ترتیب‌ جلگه را مشروب میکند آنجا واقف به‌ اشتباه خود گردید که چرا با نظر کوتاه‌ و کوچک خود رودخانه را بیتناسب میدانسته‌ است."