Abstract:
جلوه های فولکلور مجموعه ای از تولیدات، آثار، خلاقیت و عقاید و سنن گروه یا جامعه ای معین است که با شیوه های ملموس و غیرملموس و در قالب اشکال هنری (اعم از اجرایی و غیراجرایی) و ادبی یا به صورت دانش بومی (شامل دانش طبی، دانش کشاورزی و دانش زیست محیطی)، منابع طبیعی و منابع ژنتیک و غیره تبلور یافته و به یک معنا عامل شناسایی اجتماعات و شناسنامه فرهنگی این جوامع می باشد که در طول قرن ها میراث فرهنگی و تمدن ملت ها را شکل داده است.
در مقاله حاضر ضمن اشاره به سیر تاریخی حمایت از جلوه های فولکلورد و شناسایی و توصیف آنها به لحاظ اهمیت بعد «تجاری» جلوه های فولکلور نقش آنها را در توسعه اقتصادی پایدار و تحول اقتصادی به ویژه در زمینه صنایع دستی و آثار هنری نتیجه گیری می کنیم. و در وجه «فرهنگی» این جلوه ها با اذغان به لزوم «شناسایی»، «حفظ»، «تبلیغ» و تشویق آنها به روشنی در می یابیم که مفهوم «حفظ و تضمین» جلوه های فولکلور اعم از مفهوم «حمایت» سیستم مالکیت فکری (IP) می باشد. از این رو با وجود این که برخی از جلوه های فولکلور زیر چتر حمایت اثباتی و حمایت پیشگیرانه سیستم IP قرار می گیرند ولی به دو علت «ماهوی» و «قانونی» نقص و ناتوانی این سیستم آشکار می باشد و اتخاذ یک سیستم ویژه و مستقل را ضروری می نماید. در این راستا با تدبیر در ماهیت جلوه های فولکلور می توان «حمایت از طرح ها و تولیدات بومی»، «حمایت در مقابل ادعاهای واهی نسبت اصالت» و توجه به «حقوق جمعی و اخلاقی» را در شکل سیستم ویژه از سیستم IP وام گرفت و یا با توجه به اقدامات منطقه ای و بین المللی و تجربیات برخی کشورها از سیستم ویژه و مستقلی در قالب کنوانسیون ها، پروتکل ها، موافقت نامه ها یا قوانین داخلی جهت حمایت بهره جست
Machine summary:
با این مقدمه مقررات مالکیت فکری (IP) را در راستای حمایت از جلوههای فولکلور بایستی شامل دو وجه که لازم و ملزوم یکدیگر میباشند دانست: 1-4- حمایت اثباتی (Positive Protection) هدف در آن ضمن شناسایی و تحلیل جلوههای فولکلور احیا، توسعه، تبلیغ و تشویق آنها نیز میباشد و هر دو رویکرد «فرهنگی» و «تجاری» این جلوهها مدنظر است.
بخش دوم: سیستمهای حمایتی غیرمالکیت فکری (IP) دورنمای تجربه حمایت از «جلوههای فولکلور» نشان از عدم وجود یک الگو و راهحلی واحد و قابل درک در سوابق عملکرد سازمانهای منطقهای و بینالمللی و همچنین قانون گذاری داخلی میباشد و این خود معلول دو علت متفاوت است gray,1991: 11)).
ب) سیستمهای حمایتی ویژه (Stand-alone sui generis) بسیاری از کشورها و چندین سازمان منطقهای با توجه به نقص قوانین مالکیت فکری (IP) در امکان حمایت جامع از جلوههای فولکلور و لزوم جعل قوانین حمایتی متناسب در راستای جلوگیری از غارت میراث فرهنگی و گنجینههای اجتماعی جهت بقا و توسعه این جلوهها به تبعیت از مقررات نمونه 1982 وایپو و یونسکو برآمدهاند که ذیلا به مصادیقی از آنها اشاره میگردد: 1- در سال 1973 دولت بولیوی در قالب پروتکل کنوانسیون کپیرایت جهانی(UCC) تقاضایی را از مدیر کل سازمان یونسکو با موضوع «حمایت از جلوههای فولکلور» به عمل آورد.
این مقررات اصول زیر را دنبال میکند: - شناسایی «جلوههای فولکلور» و فهرستبندی منطقی آنها جهت وضع قوانین ویژه؛ - ارائه یک مدل قانونی (مستقل از قوانین IP) برای قانون گذاران داخلی کشورها؛ - پیشبینی امکان حمایت از جلوههای فولکلور در قالب موافقتنامههای منطقهای و بینالمللی.