Abstract:
نویسنده در این مقاله ضمن بررسی تحولات تاریخی وقف در شبه قاره هند،کهنترین آثار وقف در این منطقه را معرفی کرده است.در این مقاله،نقش صوفیان در توسعه موقوفات و نقش اوقاف در گسترش علوم مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. در پایان نقش دولت استعمارگر بریتانیا در تضعیف اوقاف در شبه قاره هند توضیح داده شده است.
Machine summary:
"اموال زیادی از سوی سلاطین،مشایخ، علما و امراء برای اداره امور مساجد،مدارس و امور خیریه وقف شد،ولی گسترش همه جانبه آن در هند از سال 306 ق6021/ و با تأسیس نخستین حکومت مسلمانان در دهلی شکل گرفت و شبکه اوقاف در سراسر قلمرو حکومت مسلمانان در شمال و شمال غرب شبه قاره هند گسترش یافت.
شاه جهان برای نگهداری این بنای باشکوه سی روستا را وقف نمود و مقبره تاج محل در شهر آگره به عنوان باشکوهترین و زیباترین بنای وقفی در شبه قاره هند محسوب میشود.
به عنوان نمونه،در سال 3971،حدود 63 سال پس از استیلای سیاسی و نظامی بریتانیا بر منطقه بنگال،کمپانی هند شرقی بریتانیا قانونی معروف به اقامت دائمی (permanent settlement act) را بر مسلمانان بنگال تحمیل نمود که براساس آن مالکیت بنگال برای همیشه به هندوها واگذار گردید و این در حالی بود که مسلمانان بیش از هشت قرن حاکمیت مطلق بر سراسر شبه قاره هند داشتند و در این منطقه زمینهای زیادی را برای امور دینی و خیریه وقف نموده بودند،بهگونهای که تا این سال بیش از 1/4کل زمینهای بنگال وقفی بود،ولی با تحمیل قانون«اقامت دائمی»تمامی زمینهای وقفی مسلمانان توسط کمپانی هند شرقی بریتانیا غضب گردید1.
پس از سرکوب قیام بزرگ استقلالطلبانه مسلمانان هند در سال 7581 م،حکومت هند بریتانیا با اجرای«قانون وقف دینی سال 3681 م» (religious endowment act 1863) تمامی موقوفات در سراسر قلمروشان را مستقیما تحت سرپرستی خود قرار دادند.
در سال 3191 م دولت بریتانیا تحت فشار شدید علما و دانشمندان مسلمانان هندی و مطابق پیشنهاد آنان قانون جدیدی برای امور وقف به عنوان«قانون تنفیذ وقف مسلمانان» (the musalman waqf validating act,1913) را تصویب کردند."