Abstract:
این رساله بنا به تصریح مؤلف، در سال 1041 ه . ق تألیف شده است. نام مؤلف در دو نسخه خطی مورد استفاده، ذکر نگردیده و
احتمالا نوشته پیر محمد بن شیخ جلال قنوجی (درگذشته 1080 یا 1085 ه . ق) است. نظام الدین احمد گیلانی (993 ـ زنده 1071 ه .
ق) نیز رسالهای در شرح احوال ابوعلی سینا نگاشته که در کتاب شجره دانش او قرار گرفته است. برای تعیین مؤلف حقیقی رساله، سنجش
متن آن با نسخه خطی شجره دانش نیز ضروری است.مؤلف رساله، وقایع زندگانی ابوعلی سینا را از تولد او آغاز کرده و به ترتیب زمانی تا وفات او ـ به نوشته مؤلف در 423 ه . ق ـ به پایان
برده است. مؤلف در خلال مطالب، نبوغ ابوعلی سینا در حکمت، و عادات و اطوار و مزاج او را نمایانده است. در پایان رساله، عنوان
پانزده اثر ابوعلی سینا ذکر شده است.در تصحیح رساله، از دو دستنویس محفوظ در کتابخانه مرکزی دانشگاه پنجاب (لاهور) استفاده شده است.1. نسخه خطی شماره 123 AphI 11 (برگهای 337 ـ 353).2. نسخه خطی شماره Pi II 65603 (برگهای 123 ـ 127).
Machine summary:
"اما بعد،بر ضمایر آگهی گزین پوشیده نماند که بسیاری از مورخان بیدار مغز احوال ستوده مآل قدوة الحکماء شیخ الرئیس ابو علی الحسین بن عبد الله بن سینا(را)در مصنفات خود جابهجا به طریق اجمال مرقوم فرمودهاند،لیکن هیچکس به تفصیل ننوشته،لاجرم به خاطر فاتر این نیازمند درگاه بینیاز چنان رسید که هرچه در کتبی که به نظر این حقیر دآرمد و مثبت باشد،به ترتیب بنگارد و چون خواهش خالی از معنویتی2نبود،در اوایل ماه ربیع الاول سال هزار و چهل و یک به کردار آمد.
و یکی از فضلا[61]در تاریخ تولد و تحصیل علم و ارتحال او گوید: حجت الحق ابو علی سینا در شجع[373]آمد از عدم به وجود در شصا[193]کرد کسب کل علوم در تکز[724]کرد این جهان پدرود و آن یکتای عصر و وحید زمان،[با]وفور دانش و فضیلت،در نظم نیز عالی پایه بود و به زبان پارسی اشعار گهربار گفته و این ابیات از واردات طبع فیاض او است: غذی روح بود بادهء رحیق الحق که رنگ او کند از دور رنگ گل را دق عقیق پیکر و یاقوت فام و لعل صفات همای گردد اگر قطره[ای]بنوشد بق به طعم تلخق چو پند پدر و لیک مفید به نزد مبطل باطل،به نزد دانا حق حلال بر عقلا و حرام بر جهال که می محک بود و خیر و شر از او مشتق شراب را چه گنه زان که ابلهی بخورد به سوی نیزه برد دست یا به سوی نجق می از حماقت جهال شد به شرع حرام چو ماه کز سبب منکران دین شد شق حلال گشته به احکام عقل بر دانا حرام گشته به فتوی شرع بر احمق غلام آن می نابم که از رخ خوبان به یک دو قطره بر آرد هزار قطره عرق چو بو علی می ناب ار خوری حکیمانه به حق حق که وجودت به حق شود ملحق رباعی می دشمن مست و دوست هوشیار است اندک تریاق،بیش زهر مار است در بسیارش2مضرتی اندک نیست در اندک او منفعتی بسیار است (1)."