Abstract:
اگر به دیدهء جان بین به تلاشهای معماران و شهرسازان کهن در سرزمینهای اسلامی بنگریم،درمییابیم که کوشش آنها در آرایش فضایی این شهرها فضایی این شهرها متناسب با ویژگیهای فرهنگی اسلامی شکل گرفته است.در این میان وقفنامهها از جمله اسنادی هستند که این رویکرد را به خوبی نشان میدهند و گواه شیوهء طراحی شهری و شهرآرایی در کشورهای اسلامی هستند. این مقاله با توجه به وقفنامهء ربع رشیدی و اسناد دوران غازان خان و وزیر با تدبیر او خواجه رشید الدین فضل الله میکوشد تا تأثیر تحول مذهبی و فکری فرمانروایان مغول را در آفرینش مجموعههای وقفی و ابواب البر رشیدی بررسی کند؛اما نخست نگاهی دارد به تبریز؛این کانون فرهنگی بزرگ در آن روزگار
Machine summary:
"این مقاله با توجه به وقفنامهء ربع رشیدی و اسناد دوران غازان خان و وزیر با تدبیر او خواجه رشید الدین فضل الله میکوشد تا تأثیر تحول مذهبی و فکری فرمانروایان مغول را در آفرینش مجموعههای وقفی و ابواب البر رشیدی بررسی کند؛اما نخست نگاهی دارد به تبریز؛این کانون فرهنگی بزرگ در آن روزگار تبریز کانون فرهنگی بین شرق و غرب در سال 366 هجری قمری(برابر با 5621 میلادی) آباقاخان بن هو لاکو(086-366-1821-5621 م)تبریز؛این مرکز کهنسال فرهنگی را مقر و پایتخت قلمرو حکومت خود در آسیای مقدم قرار داد.
وظایف متولی، سازماندهی،مصالح،مصارف و کلیهء جزئیات مربوط به اداره، حفظ،ادامه،گسترش و آموزش،حکمت و مشخصات موقوفات، که در تمامت و لایت ممالک تحت سلطهء غازان خان پراکنده بود و دیگر نکات بسیار مهم،ظریف،انسانی و آموزنده و روی هم رفته بینظیر در شروط وقفنامهء غازان خان14آمده است: «و چون همت همایون چنان اقتضا کرد که از این خیرات و ابواب البر بیشتر اصناف خلق بهرهمند باشند،به موجب مشروح معین فرمود و در ممالک از آنچه شرعا حق مطلق و ملک طلق او بود بر ان وقف کرده بر وجهی که هیچ طاعن را بر آن اعتراضی نتواند بود و تمامت مفتیان و ثقاف و علمای معظم و قضات اسلام به صحت آن فتوا دادند و حکم کردند و فرمود تا هفت نسخه و قضیه بنویسند و جمله مسجل گردانند تا یکی در دست متولی باشد و یکی به کعبهء شریف و یکی در دار القضاء دار الملک تبریز و یکی در دار القضاء مدینة العلم بغداد و..."