Abstract:
این مقاله تجربهء تلخی از منازعات تاریخی فرقههای مسلمان را فرا روی ما میگذارد.خوشبختانه در روزگار ما-جز فتنهانگیزی وهابیان-اثر قابل توجهی از این درگیریها در میان مسلمانان به چشم نمیخورد و این امکان وجود دارد که همهء فرق اسلامی،اختلافات جزئی خویش را به یک سو بنهند و متحد و یکپارچه در برابر کفر جهانی بایستند.به امید آن روز. «مترجم»
Machine summary:
"مذهب شافعی در شمال شرق شهر شاش(تاشکند)ایلاق و تراس،به صورت جزیرهای[در میان مناطق حنفی]بر مذهب حنفی غلبه یافت و این بیشتر مدیون تلاشهای علمی فقیه مشهور شافعی ابو بکر محمد بن علی قفال(م 563)بود.
2 در مورد مذهب حنبلی باید گفت که چون این مذهب بیش از آنکه مذهبی فقهی باشد،مکتبی کلامی به شمار میآمد و نیز به دلیل مبارزهطلبی سیاسی آن،هیچ گاه در ایران بهطور عمومی پیروان نیافت؛تنها در میان مردم گیلان که به دست عالم حنبلی؛ابو جعفر ثومی در نیمهء دوم قرن سوم به اسلام گرویده بودند،مذهب حنبلی به صورت استواری تا دورهء مغول باقی ماند.
تأثیر اصلی توسعهء قدرت سلجوقیان در صحنهء مذهبی،بویژه در ایران،هرچه بود،منجر به همبستگی تسنن نگردید؛بلکه تلاش سلجوقیان برای استقرار مذهب حنفی در همه جا،به عنوان مذهب رسمی و مقدم داشتن حنفیان در همهء موقعیتهای مذهبی و اداری و حمایت از آنها،منجر به تصادم و برخورد شدید جامعهء حنفی و شافعی در شهرهای بزرگ در ایران شد و جنگ داخلی و ویرانیهای عمده در اواخر دورهء سلجوقی و پس از آن به دنبال داشت.
راوندی مورخ سلجوقی که فرد حنفی متعصبی بود میگوید ابو نصر احمد- فرزند نظام الملک که در فاصلهء سالهای 005-405 بر سر کار بود- به دلیل تعصب شافعیگری خود کوشید تا مسجد جامع اصفهان را به آنان باز گرداند؛اما سلطان محمد به سرعت دستور داغد تا سرها قطع شود و نیز سپاهی را برای حمایت از قاضی حنفی فرستاد تا او بتواند در مسجد خطبه بخواند."