Abstract:
سازمان دعوت اسماعیلی با ساختاری سلسله مراتبی،بستر توفیقات روزافزون دعوت فاطمیان را در سرزمینهای اسلامی فراهم آورد.پس از تأسیس خلافت فاطمیان در مغرب و سپس انتقال به مصر،سازمان دعوت هرگز تعطیل نشد،بلکه به عنوان نهادی پویا و کارآمد در متن سازمانها اداری تا پایان این خلافت برجای ماند.از آنجا که کارکرد این نهاد،ارتباط مستقیمی با تحولات سیاسی و دینی فاطمیان داشت و توفیق آنان در پایایی دعوت اسماعیلیه بسیار مؤثر بود؛پژوهش حاضر تلاش دارد پاسخ این پرسشها را بیابد:1- ساختار نهاد دعوت فاطمیان چگونه بود؟2-این نهاد از چه کارکردی برخوردار بود؟3-باوجود پیروزی اسماعیلیان در تأسیس خلافت فاطمیان،چرا نهاد تبلیغی دعوت تعطیل نشد؟4-این نهاد از بدو تأسیس چه تحولاتی را پشت سر نهاد؟5-نحوه عملکرد داعیان در خارج از قلمرو فاطمیان چگونه بود؟
Machine summary:
"وظیفهء تعلیم و تعلم حکمت اسماعیلیه(دفتری 8731:821)و آموزش عبادات و تعلیم عناصر عقلانی و نظری اعمال و رسوم دینی ایجاب میکرد و داعی الدعات جامع علوم شرعیه باشد،تا بتواند وظیفه خطیر هدایت و تعلیم مؤمنان و آموزش نحوهء عشق ورزیدن به مقام ولایت و چگونگی بیان سرسپردگی به امام را به خوبی انجام دهد(القاضی النعمان 6991 ب:89-221)و مجالس دعوت را به نحو احسن اداره کند،در پی رسیدن به مقاصد تعلیمی و تربیت جلسات روزانه را در سطوح مختلف اداره نماید و بر سایر مجالس دعوت نیز نظارت کند.
برای هر داعی،داشتن صفات و سجایای برجسته الزامی مینمود تا بتواند به وسیله آنها رهبری دعوت را به دست گرفته؛ابتاع و نوکیشان را به سرمنزل مقصود که همان معرفت امام فاطمی بود،برساند بیتردید کسب منصب والامرتبهء دعوت و احراز رتبه تعلیم و نیز تحمل شرایط سخت و دشوار آن و انتقال مفاهیم فلسفی اسماعیلیه،نیازمند شرایطی بود تا متولی این امر بتواند تمام و کمال وظایف محوله را ایفا نماید.
کار داعیان اسماعیلی از همان آغاز دعوت تعلیم آموزههای اسماعیلی به شاگردان و تربیت گروندگان و آموختن حکمتی بود که مراد از آن عقاید باطنی اسماعیلیه بود(الکرمانی 3891:243)اگرچه در بدو امر به صورت فردی و پنهانی درسهایی ردوبدل میشد،اما بعدها با تأسیس خلافت در مصر و استفاده از همه امکانات حکومتی برای ترویج و تبلیغ کیش اسماعیلیه،مجالس دعوت علمی،به صورت گستردهتر و تخصصیتر برای مقاصد مختلف طراحی و محقق میشد و قاهره پایتخت شکوفای فاطمیان از عصر الحاکم بامر الله به بعد،کانون علمی داعیان برای انجام امور تعلیمی و تبلیغی شد."