Abstract:
سید حیدر آملی از عرفا و حکمای قرن هشتم، با بسط و تنسیق عرفان نظری در مکتب محی الدین عربی، طرح و الگویی در هستی شناسی می اندازد که می توان آن را هستی شناسی ناب دانست. هستی شناسی ناب نه یک رویکرد در کنار سایر رویکردها، بلکه حقیقتی است که فراتر از هر گونه نگاه مفهومی - مصداقی می رود، به این بیان که هستی را نه مصداقی برای مفهوم وجود بلکه حقیقتی فراتر از مفهوم و مصداق می داند. همچنین برای هستی خارجیت (عینیت) قایل است، اما نه خارجیت در مقابل ذهنیت بلکه خارجیتی (عینیتی) در ورای دوگانه خارجیت - ذهنیت. از این رو حقیقت وجود (وجود مطلق) در عین حال که هم خارجی است و هم ذهنی، نه خارجی است و نه ذهنی. این طرح، پارادوکسی را که در باب خارجیت (= عینیت) و ذهنیت وجود مطرح است، حل می کند. پارادوکس به این صورت است که ذهنیت در مقابل عینیت است، در عین حال خود، عینیت دارد؛ یعنی ذهنیت، عینی است و عینی نیست. حل این پارادوکس با توجه به هستی شناسی ناب سیدحیدر آملی و در نهایت، با نظریه تمایز احاطی ابن ترکه اصفهانی به کمال خود می رسد
Machine summary:
"در جمعبندی آنچه از شیخ اکبر ابن عربی و شیخ کبیر قونوی و علامه سید حیدرآملی در ذیل نظریۀ سوم-یعنی نظریۀ تعدد مصادیق(ذووجهین)-گفته آمد،چنین میتوان گفت(برای سهولت انتقال،جمعبندی در سبک روایی-گفتگوییارائه میشود): شخی ادعا کرده است که در سیر عقلانی خود و یا ضمن حالتی عرفانی درکشف و شهود خود،وجودی مطلق را یافته است که هم ظاهر بوده و هم باطن،همذهنی و هم خارجی،هم مطلق و هم مقید،هم عام و هم خاص و...
این فرایند را اینگونه هم میتوان توضیح داد که وقتی عقل،وجود مطلق راذهنی فرض میکند،در همان حال متوجه میشود که وجود مطلق خارجی هم هست؛یعنی دل از ذهنیت،خارجیت بیرون میآید و همین عقل را دچار سردرگمی می کند؛چرا که فی بادی النظر با یک تناقض مواجه شده است،بدین بیان که در ابتدا ذهنیت درمقابل خارجیت بود،اما اکنون خارجیت را در دل ذهنیت یافته است.
به سخن دیگر،در معنای مشهور و متعارف اجتماع نقیضین،چنین گفتهمیشود که دو مفهوم که یکی سلب دیگری است،در مصداق واحد جمع نمی شوند،ویا دو گزاره که یکی سلب دیگری است و در صدق و کذب جمع یا رفع نمیشوند؛حال آنکه در مورد بحث ما سخن از مفهوم و مصداق و گزاره نیست و چنانکهپیشتر گفته شد،اساسا مقام وجود مطلق،مقام پیش از هرگونه اعتبار(مفهومسازی یاگزارهسازی)است و اگر هم به وجود مطلق،مصداق اطلاق شود،باید توجه داشت کهمراد،مصداق در مقابل مفهوم نیست؛کما اینکه سید حیدر تصریح کرد که مراد ازخارجیت وجود مطلق خارجیت در مقابل ذهنیت نیست."