Abstract:
علوم قرآن به دانشهایی گفته میشود که در خدمت فهم بهتر قرآن است.علومی مانند شان نزول آیات احکام و تشابه،ناسخ و منسوخ،مجمل،مبین،اعجاز و…. از جمله آنهاست.قرآن پژوهان درباره این علوم آثار مستقلی عرضه کردهاند و برخی مفسران نیز در مقدمههای تفسیر خود و یا لابلای آن به گونهای مبسوط یا محدود آن را مورد بحث قرار دادهاند.ابوالفتوح رازی نیز در تفسیر خود به طور محدود به برخی از این دانشها پرداخته است.این مقاله از آن میان،تفسیر و تاویل،ناسخ و منسوخ،احکام و تشابه و نکتههایی در خصوص آیات مکی و مدنی را بررسی کرده است.در بحث تفسیر و تاویل،ابوالفتوح افزون بر گفتههای مفسران پیشین چیزی اضافه ندارد و در واقع شارح آنهاست.
در موضوع ناسخ و منسوخ،در برخی مواضع اجتهاد و رویکردی نقادانه داشته و در بعضی موارد نیز صرفا ناقل است.ابوالفتوح تاویل برخی آیات متشابه را مشروط به پای بندی به موازین و قواعد تاویل برای غیر راسخین در علم مجاز می شمارد.مکی و مدنی در تفسیر ابوالفتوح بازتابی ندارد و نکته هایی که و ی در این تفسیر پیرامون آنها بیان کرده در واقع گفته های کسانی چون شیخ طوسی و برخی مفسران دیگر است.
Machine summary:
مکی و مدنی در تفسیر ابوالفتوح بازتابی ندارد و نکته هایی که و ی در این تفسیر پیرامون آنها بیان کرده در واقع گفته های کسانی چون شیخ طوسی و برخی مفسران دیگر است.
10در اینجا استناد ابوالفتوح، گفته ابن درید است:«اصل کلمه از تفسره است و آن آب بیمار باشد که بر طبیب عرضه کنند تا در او نگرد و دستور خود سازد تا به علت بیمار راه برد چنان که طبیب به نظر در آن کشف کند از حال بیمار،مفسر کشف کند از شأن آیت قصه و معنی و سبب نزول او ابوالفتوح از معنای اصطلاحی تفسیر چنین تعبیری دارد : تفسیر ، علم بسبب نزول آیت باشد و علم به مراد خدای تعالی از لفظ تعاطی آن نتوان کردن الا از سماع و آثار.
23 در باور ابوالفتوح نوعی تأویل وجود دارد که باید از آن دوری جست و ذیل آیه هفتم سوره آل عمران چنین گفته است:«پس قدیم جل جلاله گفت:«تأویل آیت یعنی آن وجه معین که مراد من است که من بیان نکردهام کسی را،برای صلاحی را آن کس نداند مگر من و این وجهی نیکوست در تفسیر این آیت».
این تأویل صحیح است که آنها را از تردید و شبهه خارج می کند بیان او چنین است: حد متشابه آن بود که مراد از ظاهر ندانند بیدلیل و الفاظ مشترک و محتمل را هم،این حکم بود و برای آتش متشابه خوانند که بر او مشتبه باشد از آن چنان که خدا گفت: ما فرطت فی جنب الله…وقوله فثم وجه الله… و جاء ربک…33 ابوالفتوح همه قرآن را از یک نظر محکم و از سوی دیگر متشابه میداند.