Abstract:
مقالهء حاضر حاصل یک پژوهش کتابخانهای در خصوص دولت جدید در ایران است.دولت جدید یک پدیده و واقعیت اجتماعی-سیاسی است که از قرن شانزدهم به بعد در جهان ظاهر شد.ظهور و شکلگری این پدیده،در جامعه تصادفی نبوده است بلکه به دنبال فراهم شدن شرایط و زمینههای اقتصادی،اجتماعی و فرهنگی خاص پدید آمده است.شکلگیری دولت جدید در جوامع مختلف در زمان واحدی اتفاق نیفتاده است بلکه این پدیده در جوامع گوناگون در زمانهای متفاوتی شکل یافته است. این مقاله سعی دارد با استفاده از نظریههای متفاوت مربوط به شکلگیری دولت جدید مانند نظریهء تعین عوامل اقتصادی مارکس،دیوان سالاری وبر،تقسیم کار اجتماعی دورکیم،تفکیکپذیری و انطباقپذیری پارسنز و غیره،زمینهها و عوامل مؤثر بر ایجاد دولت جدید را در جامعهء ایران، در دوره معاصر بررسی نماید.
Machine summary:
"21 پیرسون با اقتباس از دیدگاههای وبر در خصوص نظام اجتماعی سرمایهداری، نه ویژگی را برای دولت جدید برشمرده است که عبارتند از: 1-انحصار یا کنترل ابزارهای خشونت 2-داشتن سرزمین و قلمرو مشخص 3-حاکمیت بر کل سرزمین 4-وجود قانون اساسی 5-قدرت غیر شخصی دولت 6-دموکراسی عمومی،که به نظر وبر شکل اصلی مدیریت در سازمانهای بزرگ در جامعهء جدید است.
4-روششناسی فرضیهء اساسی تحقیق حاضر این است که توسعهء سرمایهداری در جهان زمینههای عینی و ذهنی لازم را برای پیدایش دولت جدید در ایران فراهم کرده است.
نظریهء والرشتاین که به تقسیم کار بین المللی و ویژگی سلطهجویانهء نظام سرمایهداری در جهان اشاره دارد،نیز میتواند بخش دیگری از واقعیت شکلگیری نهادها و عناصر دولت جدید یا شرایط زمینهساز پیدایش دولت را در ایران تبیین نماید.
خلاصهء مدل تحلیل به شکل ذیل است: (به تصویر صفحه مراجعه شود) براساس مدل تحلیل فوق،درست است که سرمایهداری زمینههای عینی و ذهنی لازم را برای دولت جدید در ایران فراهم کرده است؛اما دولتهای سرمایهداری خصوصا انگلستان و فرانسه نیز بیکار ننشسته،در ظهور دولت جدید در ایران نقش مؤثری ایفا کردند.
ویژگی ممتاز تشکیل دولت جدید در ایران آن است که ظهورش،نتیجهء منطقی تحولات اجتماعی-سیاسی داخل جامعه نبوده است بلکه بیشتر،هم نتیجه مستقیم و غیر مستقیم عوامل خارجی است و هم الگوی جدیدی از دولت و حکومت است که در تضاد با شرایط اجتماعی و فرهنگی داخلی است و برای حل مسأله و تضاد، برنامهء دگرگونی بنیادهای اجتماعی و فرهنگی را به اجرا گذاشته است."