Abstract:
کوششهای عالمان شیعی در عرصههای گوناگون تاریخ سیاسی،
اجتماعی و فرهنگی ایران ناشناخته مانده و به اندازه شایسته، مورد توجه
پژوهشگران قرار نگرفته است؛ چنانکه بر بسیاری از حوزویان نیز این
تکاپوها، پوشیده مانده است. در این مقاله کوشیده شده است تا براساس
کتاب تاریخ ادبیات ایران که یکی از منابع معتبر برای مطالعه فرهنگی این
سرزمین است، بخشی از این تکاپوهای مهم عالمان شیعی در عرصه زبان و
ادبیات فارسی، معرفی شود.
Machine summary:
"مفهوم عام ادبیات، موجب شده تا نظم و نثر فارسی، تنها بخش خاصی از این کتاب را تشکیل دهد و نویسنده به تناسب عمومیت موضوع، همه دانشهایی را که در سدههای مورد بحث به رشته تحریر درآمدهاند و به زبانهای گوناگون فارسی، عربی و ترکی نوشته شدهاند، معرفی نماید و عالمان و شاعران و آثار آنها را نام ببرد و به عنوان یک پژوهشگر ادبیات، که وظیفه خود را حفاظت و حراست از زبان سره فارسی، میدانسته، دورههای شکوفایی زبان و ادب پارسی و دورههای انحطاط آن را به دقت نشان دهد و عوامل شکوفایی و انحطاط را نیز بررسی کند.
2 وضعیت عمومی زبان فارسی نویسنده، عصر صفویان را از نظر زبان فارسی مطلوب نمیداند و یکی از عوامل انحطاط زبان فارسی را «ادامه تأثیر و نفوذ عربی» میداند و این بخش چون به عالمان شیعی ربط پیدا میکند، قابل نقل و بررسی است: همراه نشر تشیع در ایران عهد صفوی و احیای دانشهای مذهبی این فرقه، دوره جدیدی از نفوذ فرهنگ عربی در ایران آغاز شد.
ششم: اینکه نویسنده محترم زبان رایج در همه حوزههای مذهبی شیعه را در این عهد عربی ذکر میکند نیز قابل تأمل است؛ زیرا: اولا: در مقطع نخستین ورود عالمان شیعی عرب به ایران این نکته صحیح است؛ ولی چنانکه خود ایشان در جاییدیگر از همین کتاب ذکر می کنند، این عالمان مجبور شدند زبان فارسی را فرابگیرند و حتی بعضی از آنها کتاب فارسی بنویسند."