Abstract:
از نظر منطق دانان و فیلسوفان مسلمان، اصل «امتناع تناقض» در منظومه معرفتی جایگاهی بس رفیع دارد و زیربنای تمام معارف عقلی و غیر عقلی است، به گونه ای که این اصل را به منزله واجب الوجود در میان ممکن الوجودها قرار داده اند. اما در کیفیت ابتنای علوم بر این اصل، پنج نظریه ابراز شده است: بعضی همه علوم را مستنتج از اصل امتناع تناقض دانسته اند; برخی اولیات و اصول متعارفه را همان اصل امتناع تناقض دانسته اند که تخصیص خورده است; برخی ابتنای علوم بر اصل امتناع تناقض را برای یقین مضاعف و نفی نقیض یا طرد علوم دیگر دانسته اند; و برخی دیگر ابتنا بر این اصل را از نوع نیاز ثانوی و برای علم به علم دانسته اند.
Machine summary:
"( 1 ) نقد آیة الله جوادی آملی بر علامه طباطبائی: استاد جوادی آملی ابتدا اشکال علامه مبنی بر بی نیازی بدیهیات از نظر ماده و صورت را به اصل امتناع تناقض تقریر کرده، بعد بدان پاسخ می گوید: اشکالی که مورد توجه استاد علامه طباطبائی قرار گرفته این است که اگر در سلسله مواد، فقط به یک قضیه بالضروره راست، که همان مبدأ عدم تناقض است، بازگردیم، در این صورت، بر ضرورت صدق دیگر گزاره های نظری و یا بدیهی غیر اولی نمی توان برهان اقامه کرد; زیرا هر استدلالی در صورتی که از جهت صورت، بدیهی الانتاج و یا اولی باشد نیازمند به دو مقدمه صغرا و کبراست و چون یقینی بودن نتیجه متفرع بر یقینی بودن هر دو مقدمه می باشد، اگر یکی از دو مقدمه یقینی باشد و دیگری یقینی نباشد، نتیجه غیریقینی خواهد بود; زیرا نتیجه همواره تابع اخس مقدمتین است."