Abstract:
موسوعة مصطلحاتالفلسفة عندالعرب، از معدود فرهنگنامههایی است که در خصوص علوم عقلی اسلامی تدوین شده است. این فرهنگنامه، اصطلاحات فلسفه اسلامی را مستندسازی کرده، در نتیجه این امکان را برای محققان فراهم آورده است که دیدگاههای هر یک از فیلسوفان را درباره تعریف و ویژگیهای هر یک از این اصطلاحات و تحول تاریخی آنها دریابند. در کنار این امتیاز، مشکلات چندی در این فرهنگنامه به چشم میخورد: چشمپوشی از فلسفه پس از ابن رشد، کمبود منابع، اصطلاحیابی نادرست، بیتوجهی به اشتراک لفظی اصطلاحات، فقدان عبارتهای لازم، تکرار عبارتها و فقدان نظام ارجاعات.
Machine summary:
"اصطلاحیابی نادرست در صفحه 549، "علم واحد" به عنوان اصطلاح ذکر شده و این عبارت از غزالی ذیل آن آمده است: «ان العلم الواحد لاینقسم و ان ما لاینقسم لایقوم بجسم منقسم».
4. ابهام در عبارت در جای دیگری، صفحه 521، مؤلف ذیل اصطلاح "علم"، عبارتی را ذکر کرده است که اشاره به عبارتهای دیگریدارد که برای فهم این عبارت، دانستن آنها لازم است.
برای مثال، ذیل اصطلاح "علم" از فخر رازی عبارتهایی ذکر شده که به رغم تعددشان اولا، کمتر از نیمی از عبارتهای المباحث درباره این اصطلاح را شامل میشود و ثانیا مهمتر اینکه، عبارتهای دیگرفخررازی، که نشان میدهند او نظریهای غیر از نظریه مشهور داشته، از قلم افتاده است.
در اینجا ما برخی از عبارتهای المباحث المشرقیة را، که بیان کننده دیدگاه یا دیدگاههای اصلی فخر رازی درباره علم است و در این فرهنگنامه از آنها غفلت شده است، ذکر میکنیم: «العلم و الشعور حالة اضافیة و هی قد تحتاج الی حصول صورة المعلوم فی العالم و قد لاتحتاج و لکن العلم فی جمیع الاحوال لیس الا هذه الاضافة» (فخر رازی، المباحث المشرقیة، 2/365) «اما العلم فقد بینا ان حقیقته لیست مجرد اضافة فقط بل انما یتم بحصول صورة مساویة لماهیة المعلوم فی العالم» (همان، 439) «العلم لیس عبارة عن حضور صورة المدرک فی المدرک بل عن اضافة مخصوصة بین المدرک و المدرک» (همان) 7.
مثلا، ذیل اصطلاح "علم حکمی" (ص 513)، این عبارت ذکر شده است: «ینقسم العلم الحکمی الی قسمین: أحدهما: ما یعرف به أحوال أفعالنا و یسمی علما عملیا و فائدته أن ینکشف به وجوه الاعمال التی بها تنتظم مصالحنا فی الدنیا و یصدق لاجله رجاؤنا فی الاخرة."