Abstract:
بلایای طبیعی از دیرباز اثرات زیانبار بر جوامع انسانی داشتهاند.لذا مردم جوامع گوناگون در طول تاریخ برای مقابله با این بالایا و تخفیف آثار زیانبار آنها اقداماتی انجام دادهاند که تا حد بسیار نیز در رویارویی با چنین بلایایی مؤثر بوده است.این اقدامات که از آنها به عنوان«دانش بومی»یاد میشود،دانش کارامدی است که در درون جامعه معین و تحت شرایط خاصی توسعهیافته و به دلیل تغییر و تکامل در طول زمان،قابلیت ترکیب با دانش نوین را پیدا کرده است.
مقالهی حاضر در پی پاسخگویی به این سؤال است که:«آیا دانش بومی در کاهش آسیبهای محیطی مؤثر است؟»بدین منظور با روش توصیفی-تحلیلی و شیوهی اسنادی،نقش دانش بومی را در کاهش آسیبهای محیطی بررسی میکند.یافتهها نشان میدهند که استفاده از دانش بومی موجب کاهش آسیبهای ناشی از بلایای طبیعی در جوامع روستایی میشود و میتواند فرایند پیشگیری و آمادگی در برابر این بلایا و نیز بازسازی خسارت آنها را بهبود بخشد.همچنین،در صورت تلفیق با دانش مدرن،ارتقای کارایی دانش مدرن را نیز به دنبال خواهد داشت.
Machine summary:
"یافتهها نشان میدهند که استفاده از دانش بومی موجب کاهش آسیبهای ناشی از بلایای طبیعی در جوامع روستایی میشود و میتواند فرایند پیشگیری و آمادگی در برابر این بلایا و نیز بازسازی خسارت آنها را بهبود بخشد.
به منظور کاهش آسیبهای عوامل محیطی در نواحی روستایی،میتوان دانش بومی روستاییان را بررسی کرد و آنرا در مدیریت مطلوب ایمنسازی و مقابله با خطرات طبیعی در این مناطق به کار برد.
برخی از ویژگیهای دانش بومی را میتوان به ترتیب زیر خلاصه کرد: *کلنگر،شفاهی،عملی و مردمی است؛ (به تصویر صفحه مراجعه شود) *کمترین خطرپذیری را به بیشترین سوددهی ترجیح میدهد؛ *برای مواقع اضطراری،مثل خشکسالی و قحطی،راهبردهای انعطافپذیر دارد؛ *محلی است و در چارچوب محیط و اقلیم محلی پدید میآید و بهطور مؤثر در همهجا کارایی ندارد؛ *پویا و همهگیر است.
برخی از تفاوتهای دانش بومی و دانش نوین (به تصویر صفحه مراجعه شود) منبع:پاپزن و دیگران،1382:265بلایای طبیعی و مدیریت آن برتون و کیتز8(1964)خطرهای محیطی را چنین تعریف کردهاند:«عناصر فیزیکی محیطی که برای انسان مضر هستند و به وسیلهی قوای خارجی برتر از توان انسان ایجاد میشوند.
مدیریت بلایای طبیعی به عنوان فرایندی چندبخشی،مداوم و یکپارچه از برنامهریزی و اجرای اقداماتی به منظور کاهش خطر بلایا، تخفیف شدت پیامدهای آنها،آمادگی در برابر حوادث غیر مترقبه، واکنش سریع و مؤثر در مقابل بلایا،بهبود شرایط بعد از بروز بلا،و بازسازی تعریف میشود.
یافتهها نشان میدهند که دانش بومی در کاهش آسیبهای محیطی نیز مؤثر است و به عنوان منبعی علمی و گرانبها در زمینهی حفاظت از محیط و مدیریت بلایای طبیعی درحال افزایش است و میتواند فرایندهای پیشگیری یا کاهش،آمادگی،واکنش،و بازسازی را بهبود بخشد."