Abstract:
دستور زباننویسان و پژوهشگران زبان و ادب فارسی تمام افعال این زبان را بیقاعده فرض نموده و معتقدند که هرفعل در زبان فارسی دو ریشه یا ماده دارد: ریشهء گذشته و ریشهء حال.صیغههایی که برگذشته دلالت دارند،از ریشهء گذشته و صیغههایی که برحال و اینده دلالت دارند،از ریشهء حال مشتق میشوند.مقالهء حاضر،کوششی است برای اثبات این امر که تعداد قابل توجهی از افعال زبان فارسی،همانند افعال زبان انگلیسی با قاعده بوده و تنها یک ریشه یا ماده دارند.در واقع میتوان تمام صیغههای این افعال را-چه آنهایی که برگذشته دلالت دارند و چه آنهایی که برحال یا آینده دلالت دارند-تنها از یک ریشه مشتق کرد.ریشه یا ماده گذشته این افعال،با افزودن علامت گذشتهء ساده به ریشهء حال ساخته میشود.
Machine summary:
تا آنجایی که به شکل گفتاری زبان انگلیسی مربوط میشود،برای ساختن صیغهء گذشته و اسم مفعول هرفعل با قاعده،با توجه به ساختار آوایی ریشهء حال آن باید1 آوای ]d[,]t[ و یا ]ed[ را به ریشه افزود؛این فرآیند را میتوان با نمودار زیر نشان داد: گذشه ساده اسم مفعول- ]ed[]d[]t[ +ریشه حال توزیع این سه علامت گذشته از قاعده خاصی پیروی میکند.
نویسندهء این مقاله براین باور است که تعدادی از افعال انگلیسی که بی قاعده تلقی میگردند،نیز در واقع با قاعده بوده و گذشته ساده آنها را م توان از ریشه حال مشتق نمود،با این تفاوت که فرآیند ساخت گذشته ساده،تغییرات آوایی دیگری را علاوه برافزایش علامت گذشته به ریشه حال دربر میگیرد؛به عنوان مثال:افعال زیر به دلیلی که ذکر خواهد شد،در واقع با قاعده هستند: گذشتهء ساده و اسم مفعول فعل delt deal left leave wept weep felt feel swept sweep slept sleep leapt leap ریشهء حال افعال بالا همگی حاوی واکهء کشیده (i:) هستند،حال آنکه گذشته ساده و اسم مفعول آنها حاوی واکهء کوتاه ]e[ بوده و به آوای ]t[ ختم میشوند؛ درست مانند زیرمجموعهای از افعال با قاعده.
بسیاری از افعال سادهء زبان فارسی در واقع با قاعده هستند،از این جهت که میتوان ابتدا ریشهء گذشتهء آنها را با افزودن علامت ماضی به ریشهء حال ساخته و سپس همهء صیغههایی که برزمان گذشته دلالت میکند،از رشهء گذشته و صیغههایی که معنی حال و آینده از آنها برمیآید،از ریشهء حال مشتق کرد.
گذشته ساده اسم مفعول- ]d[]d[]t[ +ریشه حال نتیجه: براساس بررسی به عمل آمده در این مقاله چنین میتوان نتیجهگیری کرد که افعال فارسی مانند افعال انگلیسی دو دسته هستند:با قاعده و بیقاعده.