Abstract:
یکی از اسباب مالکیت در فقه و حقوق موضوعه ایران اخذ به شفعه است.مقاله حاضر به بررسی شرایط اخذ به شفعه در فقه امامیه و حقوق موضوعه ایران میپردازد و با عنوان کردن نه شرط و بررسی آنها به این نتیجه میرسد که اکثر این شروط بین فقه و حقوق ایران مشترک است.اما شرط مسلمان بودن شفیع،اختصاص به فقه و شرط انتقال تمام سهم شریک،اختصاص به حقوق موضوعه ایران دارد.
Machine summary:
"‘‘ هرچند به موجب ماده 17 قانون مدنی حیوانات و اشیایی که مالک آنها را برای عمل زراعت اختصاص داده باشد در حکم مال غیرمنقول است در صورتی که چنین اموالی بین دو نفر مشترک بوده و یکی از آن دو شریک سهم خود را بفروشد شریک دیگر حق شفعه ندارد.
قانون مدنی نیز این نظر را پذیرفته و در ماده 810 مقرر میدارد''''اگر ملک دو نفر در ممر یا مجری مشترک باشد و یکی از آنها ملک خود را با ممر و مجری بفروشد دیگری حق شفعه دارد‘‘.
سؤالی که در اینجا باید به آن پاسخ گفت این است که در خانههایی که مشمول قانون تملک آپارتمانها است و هر واحدی دارای سند ششدانگ جدا میباشد هرگاه یکی از مالکین، آپارتمان خود را بفروشد آیا مالک واحد دیگر حق شفعه دارد؟در بدو امر به نظر میرسد با توجه به اینکه مالکیت آپارتمانها به صورت مشاعی نیست،حق شفعه وجود ندارد.
مشهور فقیهان نیز(نجفی،37/266؛ موسوی خمینی،1/556؛شهید ثانی،مسالک الافهام،1/273)معتقدند در صورتی برای شریک حق شفعه وجود دارد که سهم شریک دیگر به وسیله عقد بیع منتقل شده باشد.
با قبول اینکه در صورت قیمی بودن ثمن نیز شریک حق شفعه دارد مسأله دیگری که باید مورد بحث قرار گیرد این است که شفیع باید قیمت چه روزی را به مشتری بپردازد(قیمت حین عقد،قیمت زمان اخذ به شفعه یا اعلی القیم از تاریخ عقد تا زمان اخذ به شفعه).
ط-مسلمان بودن شفیع یکی دیگر از شروطی که در کتب فقهی(محقق کرکی،6/365؛علامه حلی،1/590؛شیخ طوسی،النهایه،424؛مقدس اردبیلی،9/26)برای تحقق حق شفعه ذکر شده است،این است که اگر مشتری مسلمان است شفیع نیز باید مسلمان باشد."