Abstract:
در این نوشتار کوشیدهایم شمهای از کارستان خطیب دانا و توانا، مرحوم حجتالاسلام والمسلمین فلسفی را بازجوییم و پارهای از توصیههای ایشان را به خطیبان و گویندگان اسلامی تذکار دهیم. از آنجا که آن خطیب بزرگ، بسیاری از این توصیهها را به منصه ظهور درآورده بود، بازگویی آنها به معنای شناخت بهتر ایشان و تواناییهایشان خواهد بود. توصیهها و رهنمودهایی که از ایشان در این نوشتار کوتاه آوردهایم عبارتاند از: 1. سختگیری بر خود و جدیت؛ 2. برخورداری از عوامل تاثیرگذاری؛ 3. آگاهسازی مخاطب در ابتدای کلام؛ 4. اقناع؛ 5. تنوع ادله؛ 6. عملگرایی؛ 7. رعایت مقتضای حال؛ 8. تعادل و اعتدال؛ 9. حدشناسی؛ هدفشناسی؛ 11. رهنمودهای کلی. در رهنمودهای کلی، پانزده مورد را یاددآوری کردهایم که همگی برداشتی از گفتارهای ایشان در کتاب خواندنی و مفید »گفتار فلسفی« است.
Machine summary:
. درس بزرگ فلسفی به اصحاب خطابه آن بود که هر برنامه و منبر و مجلسی را چنان اهمیت دهند که گویی خداوند آنان را برای همین یکمنبر و برنامه آفریده است و جز این مسئولیت و تکلیفی ندارند.
همه اهل نظر، دلمشغولیهای فکری و ذهنی بسیاری دارند؛ ولی نباید انتخاب موضوع خطابه را به دلمشغولیهای خود بسپرند؛ زیرا بسا موضوعی که برای کسی مهم باشد و همان موضع دور از ذهن و نیاز و توجه دیگری باشد.
به قول سعدی: صورت زیبا نمیآید به کار سیرت زیبا اگر داری بیار مرحوم فلسفی بر این عقیده بود که سخنوران برای انتظام دادن هنری به کلام خود باید چندین اصل مهم را مراعات کنند و تا میتوانند پایبند باشند.
P} به گفته مرحوم استاد فلسفی(ره): سخنران باید در گفتههای خود مقدار درک شنوندگان را رعایت کند و در خور فهم آنان سخن گوید و برای نیل به این هدف دو نکته همواره باید مورد توجه خطیب باشد: اول، مادهای را که برای بحث انتخاب مینماید، شایسته مجلس و متناسب با فهم حضار باشد و اگر سخنران این نکته را رعایت ننماید، یا به ماده بحث (موضوع) ستم کرده است و یا به شنوندگان.
حدشناسی مرحوم استاد فلسفی بسیار به این نکته ظریف و مهم توجه داشت که خطیب باید حد خود را بشناسد و از آن تجاوز نکند.
برای مثال، خطیب جوانی که بر منبر نشسته است و مردم را نصیحت میکند، باید به سن خود و سن مخاطبانش توجه کند و اگر فاصله سنی او با مخاطبانش بسیار است، میبایست لحن خود را مؤدبتر نماید و از گفتن کلمات درشت بپرهیزد.