Abstract:
جادهها رگ حیاتی اجتماعات روستایی در مناطق کوهستانی محسوب میشوند که سلامت عبور و مرور در طول سال از آنها از اهمیت ویژهای برخوردار است. هر چه جادههای ارتباطی امنتر باشند امکان توسعه مناطق روستایی نیز بیشتر است. بههمین دلیل توجه به میزان خطر پذیری و تعیین عامل و یا عوامل تهدید کننده آنها از ضروریات به شمار میآید. در مناطق کوهستانی که معمولا جادهها از بخشهای پرشیب و از محدودههای پرخطری گذر داده میشوند، همواره در معرض تهدید انواع خطرات، بویژه در معرض وقوع انواع حرکات دامنهای قرار میگیرند. در این مناطق، جادهها بیشتر در معرض تهدید ریزش های سنگی هستند که در اغلب ماههای سال فرایندهای تولید آنها فعال است. وقوع چنین پدیدههایی با توجه به ماهیت و نوع سنگها مشکلات فراوانی برای عبور و مرور از چنین جادههایی فراهم میسازند. حوضه قرنقوچای به عنوان گستردهترین حوضه کوهستان سهند، از لحاظ جریان رودخانههای پرآب در درههای سرسبز آن، روستاهای زیادی را در خود جای داده است. ارتباط تمامی این روستاها با یکدیگر و با شهرهای بزرگ اطراف توسط جادههایی صورت میگیرد که عمدتا از دامنههای پرشیب عبور داده شدهاند. با عنایت به اندازه شیب، نوع مواد دامنهای و نحوه کاربری و غیره، نوع و میزان خطرپذیری جادهها و عامل تهدید کننده، متفاوت است، اما بیشتر جادههای حوضه در معرض تهدید ریزشهای سنگی است. در این مقاله سعی شده تا با استفاده از نرم افزار ArcView میزان خطرپذیری جادههای ارتباط دهنده روستاها توسط ریزشهای سنگی بررسی و میزان حساسیت محدودههای مختلف پهنهبندی شود. نتایج این بررسیها و نقشه پهنهبندی نشان میدهد که اغلب جادهها بویژه جادههای ارتباط دهنده روستاهای ارتفاعات حوضه مورد مطالعه در معرض تهدید جدی ریزشهای سنگی هستند.
Machine summary:
"به همین دلیل، برای پیشبینی خطر وقوع حرکات تودهای باید در کنار عامل خود جاده – که هم تحریک کننده دامنه برای وقع ریزشهای سنگی و هم در معرض تهدید چنین واقعهای است -نقش عوامل دیگر نیز در نظر گرفته شود.
در این دامنهها، وجود ماسهسنگ وکنگلومرای ریزدانه، درکنار یکدیگر سبب شده که در اثر فرسایش اختلافی، مواد ریزتر از سنگها جدا شوند و تکههای ریزتر بر جای بمانند و آنها نیز طی عملکرد فرایندهایی از سطوح سنگها جدا شده و به صورت سنگهای ریز و درشت در قالب ریزشهای سنگی به پایین فرو ریزند و بر سطح جادهها انباشته میشوند.
در طول سال خاکسترهای آتشفشانی نیز همان گونه که گفته شد، به ریزشهای سنگی کاملا مستعد هستند و از لحاظ گستردگی زیاد این واحدها در سطح حوضه و اجبار در عبور جادهها از سطوح آنها، واحدهای مذکور بیشتری مشکل را برای جادههای حوضه ایجاد می کنند (شکل 6 و اشکال 8 و 9).
انباشتگی تکههای سنگی که از آندزیت ها جدا شدهاند (نزدیک روستای گلشن آباد در بخش غربی حوضه قرنقوچای) بررسی تراکم ریزش ها در اطراف اشکال نقطهای و خطی مانند جادهها، آبراههها وغیره نشان میدهد که در محدوده 50 متری از درههایی که رودخانههای منطقه در آنها جاری هستند، بیشترین تراکم مشاهده میشود که دلایل این امر، اختلاف سطح ایجاده شده بین کف دره و ارتفاعات مشرف به آن، امکان نشست برف و داوم بیشتر آن در یکی از دیوارهها، برش پای دیواره و مساعد شدن زمینه برای جدایش تکه سنگ ها و افت آنها به پایین دیوارهها و وجود رطوبت کافی در فواصل نزدیک به خطوط زهکشی میباشد.
(1994), "Geological Hazards", Vulnerability and Risk Assessment Using GIS Model for Glenwood Springs, Colorado", Geomorphology 10: 331-354."