Abstract:
پژوهش حاضر به بررسی اندیشههای شیخ الرئیس میپردازد.ابو الحسن میرزا قاجار مشهور بهشیخ الرئیس از عالمان برجسته دورههای ناصری و مظفری و عصر انقلاب مشروطیت ایران است.او از همفکران سید جمال الدین اسد آبادی و مروج اندیشههای اتحاد اسلام بود.شیخ الرئیس به عنوان عالمی تحولخواه به تأمل در علل ضعف و انحطاط مسلمین پرداخت و راه برونرفت از آن را در اتحاد مذهب و حکومتهای اسلامی دید.رساله اتحاد اسلام بیانگر اندیشههای سیاسی و طرحهای حکومتی او است.او سرانجام درگیر در فعالیتهای مشروطه خواهی شد و به مدافع پرشور انقلاب مشروطیت ایران بدل گشت.
Machine summary:
"تعلق شدید شیخ الرئیس به آزادگی،اصلاحات سیاسی و اجتماعی در میان مسلمین و اعتقاد راسخ وی به ضرورت تجدید اندیشه دینی باعث شد تا وی به سال 2131 قمری،رساله اتحاد اسلام را نوشته و ضمن تبلیغ این تفکر،آرمانها و اندیشههای حکومتی خود را نیز در قالب آن مطرح سازد.
گفته شده است که اندیشه وحدت ایران و عثمانی،که خواهیم دید در تئوری شیخ الرئیس به معنی انحلال حکومتی در حکومت دیگر نیست،در عمل به انحلال ایران در درون قدرت عثمانیان میانجامید،این نکتهای است که خصوصا با عنایت به جایگاه سیاسی امپراطوری عثمانی و سلطنت درجه دوم قاجاریه سخت قابل عنایت است،اما بعید نیست که به فرض اعتقاد طرفداران اتحاد اسلام،به آن انحلال،آنان از انحلال ملموس و بسیار خطرناک دیگری بیمناک بودند و آن عبارت بود از انحلال ممالک اسلامی،تمام یا بعضی از آنان در درون امپراطوری سرمایهداری سلطهطلب اروپا.
»83 شیخ الرئیس،با غفلت از پوسیدگی قدرت آل عثمان در روزگار سلطنت عبد الحمید،با این تصور که به این سلطنت اقتدار بخشد،در ادامه همان اندیشه ضرورت تقویت سلطنت اسلامیه و با ارجاع به سیره امام حسن مجتبی در سکوت در مقابل تعرضات معاویه،روش حضرت امام رضا در مقابل مأمون و دعای حضرت سجاد در حق مرابطین دستگاه خلافت اموی و نیز سیره سید رضی و سید مرتضی در همکاری با خلافت عباسی تأکید میکرد: «الیوم منافع مشروعه و مقاصد مقدسه علمای اعلام و اساطین اسلام عموما در این است که سلطنت علیه عثمانی را به نظر مرجعیت ملاحظه فرمایند، خاصه ذوات فائضه البرکات که در نواحی متبرکه و مشاهد مبارکه عراق عرب اقامت دارند،و از روحانیت و نور امنیت آن مواطن فیض و مساکن فور و اماکن فلاح،استمداد و استفاضه کرده و آن نقاط قدسیه را مرکز روح تشیع نموده و افئدهء چهارده میلیون نفوس شیعه،«تهوی الهیم»."