Abstract:
بررسی محلول ها در الریاض الکبیر منسوب به جابر بن حیان
سعید اکبری شاد ص 3
الریاض الکبیر منسوب به جابر بن حیان، بنا به مقدمه مؤلف یکی از آثار مهم برای ورود به صناعت کیمیا است. باب ششم این اثر به معرفی محلول های اسیدی و بازی مختلف، شیوه تولید و اثرات آن ها اختصاص دارد.
در این مقاله روش جابر در ساخت محلول ها از باب ششم الریاض الکبیر، ترجمه، و در حد امکان بررسی و تحلیل، و فرمول ها، خواص مواد واکنش دهنده و محصولات آزمایش های جابر بیان می شود.
Machine summary:
"در این تحلیل،پس از آنکه دو محلول آب نمک و آب گوگرد را در آزمایشگاه و به کمک مواد شیمیای با دستو رالعمل جابر تهیه کردیم،به این نکته رسیدیم که محلولهای حاصل با باتوجه به عدم دقت کمی جابر،هیچ اطلاعاتی دربارهء ترکیبات و خواص محلول برای ما مشخص نمیکند و روش بهتر،تحلیل نظری و بیان فرمول مواد و ارائه معادلات واکنش است.
مو از پروتئینی به نام کراتین3تشکیل شده است که شامل مقدار زیادی گلیسین4 (C2H5NO2) و سرین5 (C3H7NO2) است و تجزیهء ترکیبات نیتروژندار،آمونیاک (NH3) و کربن دی اکسید (CO2) تولید میکند: 2NH3+CO2-NH2CO2NH4 NH2CO2NH4+H2O-(NH4)2CO3 باتوجه به اینکه جابر از نشادر حاصل از تقطیر مو نیز استفاده میکرده این ماده را کربنات آمونیوم و کلرید آمونیوم درنظر میگیریم(الاسود6،ص 27).
EI-Eswed آهک با آب به تولید هیدروکسید کلسیم (Ca(OH)2) منجر خواهد شد که محلول را قلیایی میکند و عامل مؤثر تیزی این محلول نیز خواهد بود و نیز یون آمونیوم که به عنوان تامپون سبب تثبیت PH محلول میشود.
سپس به اندازهء نصف مایع تقطیر شده نشادر بردار و با آن ترکیب کن و بگذار بماند تا حل شود.
محصولات دیگر و ترکیبات آلی گیاه حنظل ممکن است اثر چندانی در تیزی آب نداشته باشند و تنها از آن رو که این گیاهان را در تولید داروها مؤثر میدیدند،از آنها در تولید محلولهای شیمیایی مؤثر بر فلزات و سنگها و غیره نیز با تصور اثر داشتن آنها استفاده میکردند.
عامل مؤثر اصلی تیزی در این محلول،هیدروکسید مس قلیایی است که PH آن آمونیوم تولید شده از نشادر تثبیت میشود."