Abstract:
در آستانهء انقلاب مشروطه همچون سراسر قرن سیزدهم هـ./نوزدهم م.مهمترین بخش کشور کشاورزی و جامعهء روستایی ایران بود.وضعیت نیمه‌استعماری ایران و پیوند خوردن آن با تجارت جهانی،تغییرات مهمی در الگوی کشاورزی به وجود آورد.فروش زمین‌های خالصه و تبدیل آنها به زمین‌های خصوصی،و سود فراوانی که در تولید محصولات کشاورزی همچون تریاک نهفته بود،تجار شهری را نیز به خرید زمین ترغیب کرد.کم‌توجهی به کاشت محصولات معیشتی همچون گندم،و سیستم ناقص ارتباطات در ایران،قحطی‌هایی را در کشور به وجود آورد که شمار بسیاری از مردم را در طی این قرن به نابودی کشاند.نابودی صنایع داخلی و روآوردن به محصولات خارجی روند ترک روستاها و مهاجرت به شهرها و مناطق دیگر را سرعت بخشید.از خصایص این قرن فروپاشی روش زمین‌داری قدیم است که با انقلاب مشروطه بیشتر نمود یافت.این مقاله با استناد به بررسی منابع اصلی،به مرور اوضاع جامعه روستای ایران در آستانه انقلاب مشروطه می‌پردازد.
Machine summary:
"در این اوضاع،چهرهء روستاها و شیوهء زندگی و ارتباط اجتماعی روستاییان،ابتدا به آرامی،و آن‌گاه با شتاب فزاینده‌ای دگرگون شد؛و این زمان بود که اقتصاد ایران به اقتصاد توانمند و سلطه‌جوی جهانی پیوند خورد و جامعهء روستایی و بخش کشاورزی نیز در هماهنگ شدن با اوضاع جدید،که خصایص نیمه‌استعماری،و وابسته داشت،در جریان دگرگونی قرار گرفت.
تغییراتی که در تجارت خارجی ایران،در ارتباط با تجارت جهانی روی داده بود و بر الگوی کشاورزی ایران هم تأثیر داشت،محصول پیشرفت کشورهای اروپایی بود،سعی در بالا بردن کیفیت پاره‌ای از محصولات،مثل پنبه،رواج دانه‌های جدید گیاهی،مثل توتون،منحصر شدن کشت بعضی محصولات به مناطقی خاص،معرفی ماشینهایی مثل پنبه پاک‌کنی،ورود سرمایه‌های تجاری به روستاها،مانند تلاشی که تجار اراضی ایران یا روسی در توزیع تخم نوغان غیرآلوده در بیان صاحبان باغهای توت به مقدار دریافت 3/1 از محصول آنها کردند،23همه و همه نمودار این جریان بود.
اما این تغییرات و تحولات در نظام کشاورزی ایران،نتیجه خود را به‌طور اعم و تمامی کشور و به خصوص بر جامعهء روستایی گذاشت؛به عبارتی،رواج کشت محصولات تجاری در ایران،شاید انسان را تنها متوجه تأثیرات اقتصادی آن سازد؛اما بدون شک تأثیراتی که در معاملات اجتماعی و سیاسی کشور برجای نهاد، غیر قابل انکار است،که می‌توان به شکل زیر آنها را دسته‌بندی کرد: 1)بسیاری از تجار شهری با خرید زمین و توسعهء کشت محصولات نقدی، گرچه برای مدت کوتاهی نقدینگی قابل توجهی را وارد کشور کردند،ولی حداقل تأثیر توسعهء کشت این محصولات،بروز قحطی‌های پی‌درپی در ایران بود.
مالکیت در ساختار اجتماعی روستاهای ایران اصلی‌ترین سرمایه‌گذاری و منشأ قدرت اقتصادی همواره در طول تاریخ ایران‌زمین و کشاورزی بوده؛زیرا زمین منبع ثروت زمین‌داران بزرگ و فرمانروایان و نیز به عنوان سرچشمه مالیات منبعی برای نگهداری ارتش بود34."
(
, 
, 
)
