Abstract:
سرآغاز قانونگذاری در اروپا را سال 1789 یا پیروزی انقلاب کبیر فرانسه دانسته اند . اما عدالت رسمی در بخش مسکن در ابتدای قرن بیستم ، با شناسایی حقوق اجتماعی به عنوان حق شهروندی در قوانین کشورهای اروپایی وارد شده است . پس از آن نیز تحقق عدالت عینی یا تامین مسکن حداقل برای خانوارها در این کشورها بیش از نیم قرن به طول انجامیده است . قانونگذاری در ایران با تصویب قانون اساسی در سال 1285 هجری شمسی (1906 میلادی) آغاز شده است .قانون اسیاسی مشروطه (متمم آن) تنها ناظر بر حقوق مدنی و سیاسی اهالی( شهروندان) بود، و تعهد دولت نسبت به تامین مسکن پس از 42 سال به موجب قانون برنامه اول عمرانی (1327) قانونی شد. با پیروزی انقلاب اسلامی حق داشتن مسکن مناسب در سال 1358 به مثابه یکی از حقوق شهروندان ایرانی در قانون اساسی وارد شد. با این همه تاکنون عدالت عینی در بخش مسکن تحقق نیافته است.
Machine summary:
البته،پدیدههایی چون تشکیل صندوق احتیاط طرق و شوارع در اسفند سال 1309،با مصوبه هیأت وزیران،یا قانون استخدام کشوری مصوب آذرماه 1301،که در آنها مقولهء بیمه و بازنشستگی مطرح شده بود،سرآغاز طرح قانونی مقوله حقوق اجتماعی در ایران محسوب میشوند،اما نه دولت و نه جامعه حرکتی بیش از این در جهت آن بروز نداد البته در این دوره تشکیل بانک رهنی در سال 1317 و اعطای 1500 وام ساختمان در سال 1318 حرکتی اولیه و مدرن برای تأمین مسکن محسوب میشود.
در نتیجه،در برنامهء دوم توسعه(1374-1378)،که به دلیل اختلافات یک سال بعد از پایان برنامه اول تصویب شد،در بخش مسکن از یک سو کاهش عوارض برای انبوهسازان،و از سوی دیگر،با رد قالب مسکن اجتماعی،تولید مسکن استیجاری از طریق دولت برای کمدرآمدها در دستور کار قرار گرفت.
دورهء اول(1286-1326)،دوره حقوق مدنی و سیاسی بود و جامعه و دولت پاسخگویی به حقوق اجتماعی را که تأمین مسکن جزیی از آن است در دستور کار قرار نداده بودند.
در نیمه اول این دوره قوانین و مقرراتی با شتاب برای تأمین مسکن کمدرآمدها تصویب شد و اقداماتی صورت گرفت که همچون قانون زمین شهری به استفاده از اصول ضرورت احکام ثانویه در فقه نیز نیاز پیدا کرد،در صورتی که در بخشهای دیگر اقتصادی چنین ضرورتی پدید نیامد.
کوتاه سخن،در دورهء پنجم(دوره دوم پس انقلاب)دولت از تمام دورههای پیشین از تأمین عدالت در بخش مسکن دورتر شد،زیرا بهای متوسط مسکن مناسب نسبت به درآمد متوسط خانوار بیشتر از همهء دورههای پیشین گشت و تا حد دو برابر قابل تحمل برای خانوارها رسید.